Integriteit in de sport bevorderen en bewaken vraagt doorlopende en samenhangende aandacht, met een goed georganiseerde integriteitsaanpak. Dat is maatwerk voor elke sport en sportbond. Tegelijkertijd raakt elke integriteitsaanpak dezelfde aandachtsgebieden, vragen en verplichte onderdelen vanuit wet- en regelgeving. 

Aan de hand van de handreiking integriteit voor sportbonden kunnen sportbonden werk maken van de gedeelde integriteitsambitie en bijdragen aan de ambitie dat we het sportiefste land ter wereld worden. De handreiking gaat in op wet- en regelgeving, praktische tips voor een integriteitsbeleid en ondersteuningsmogelijkheden.

Richtsnoer – meldpunt in de sport

Wat kan een meldpunt in de sport doen naar aanleiding van signalen van (mogelijke) integriteitsschendingen? Sportbonden kunnen in het richtsnoer het volledige proces, vanaf het eerste signaal tot de uiteindelijke afdoening, teruglezen en opvolgen.

Meldingen kunnen complex zijn, waardoor een bond het stroomschema niet altijd precies kan volgen. Daarom gaat het richtsnoer in op de hoofdlijnen, en biedt het primair handvatten voor een zorgvuldige omgang met signalen. 

Het richtsnoer is bedoeld voor meldpunten in de sport, zowel bij sportbonden en het Centrum Veilige Sport Nederland. Het werken volgens dit richtsnoer is een advies van NOC*NSF, en samen met sportbonden ontwikkeld. Bonden kunnen hiermee zelf een werkwijze inrichten die past bij de eigen organisatie.

Leidraad: Registratie van signalen rondom integriteit & AVG

Goede registratie van signalen (en de opvolging ervan) is belangrijk. Het geeft inzicht in de tijdlijn, genomen besluiten en de onderbouwing ervan. Een dergelijk dossier moet voldoen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Hoe zorg je daarvoor? In de leidraad: Registratie van signalen rondom integriteit & AVG zijn de meest belangrijke handvatten opgesomd.

Gedragscodes bieden een duidelijk overzicht van de waarden en normen waar de bond voor staat en geven richting aan het gewenste gedrag van de leden van de bond. 

Het is aan de sportbond de gedragscodes van NOC*NSF ofwel integraal over te nemen ofwel aan te passen met bijvoorbeeld zaken, die specifiek voor die sport gelden. 

Wat is een gedragscode?

Een gedragscode is een verzameling richtlijnen en regels die het gewenste gedrag binnen de sportomgeving beschrijven. Het doel van een gedragscode is om duidelijkheid te geven over wat wel en niet acceptabel gedrag is. Zodra iedereen op de hoogte is van de gedragscode is het makkelijker om elkaar hierop aan te kunnen spreken, eventuele overtredingen op een transparante en eerlijke manier aan te pakken, en mensen verantwoordelijk te houden voor hun gedrag. 

De gedragscodes van NOC*NSF zijn in verschillende doelgroepen opgedeeld:

• functionarissen (bestuurders en vrijwilligers);
• scheidsrechters en officials;
• trainer-coaches en begeleiders;
• topsporttrainer-coaches en begeleiders;
• sporters;
• topsporters.

De gedragscodes staan opgenomen in de kennisbank van het High5! Stappenplan.

Voor wie zijn de gedragscodes van toepassing?

De gedragscodes zijn ontwikkeld voor de leden van de sportbond. Het is aan te bevelen deze gedragscodes van toepassing te verklaren voor alle leden van de sportbond. Zij moeten zich hier dan automatisch aan houden. Het normenkader uit de blauwdruk grensoverschrijdend gedrag van NOC*NSF is in de gedragscodes opgenomen. Door de gedragscodes van toepassing te verklaren op de leden van de bond, wordt ook automatisch voldaan aan het verplichtend karakter van dit normenkader. 

Hiervoor geldt de voorwaarde dat de bond de gedragscodes dan wel opneemt in de statuten of in het reglement. 

Gebruik van de gedragscodes voor de club

Wanneer de gedragscodes door de bond van toepassing worden verklaard, zijn deze bindend voor alle leden van de bond. Als aanvulling hierop kan de club eigen gedragsregels toevoegen. Dit zijn regels die specifiek voor de club gelden. In het High5! Stappenplan staat een handleiding hoe zij deze kunnen opstellen. 

Clubs die werken met vrijwilligers die geen lid zijn van de bond kunnen deze personen de gedragscodes  laten ondertekenen. Bij betaalde krachten kan de gedragscode onderdeel worden gemaakt van de overeenkomst die ze met de club hebben. 

Door hen ook de VOT (Verklaring onderwerping tuchtrecht) te laten ondertekenen, vallen zij ook onder het tuchtrecht in de sport. 

Een veilige sport begint bij een goede basis. Om sportaanbieders hierbij te helpen, hebben de VSG, NOC*NSF en sportbonden samen de 4 v's voor veiligheid (basiseisen sociale veiligheid) ontwikkeld. Dit zijn vier eisen die sportaanbieders helpen bij het creëren van een stevig fundament voor sociale veiligheid op de club. Dit zijn:

• het aanvragen van een Verklaring Omtrent het Gedrag voor vrijwilligers die werken met kwetsbare doelgroepen (zoals kinderen en sporters met een beperking);
• het invoeren van de gedragscode;
• het aanstellen van een vertrouwenscontactpersoon; 
• het aannemen van vakkundige trainer-coaches.

Gemeenten spelen een belangrijke rol in de uitvoering en handhaving van de basiseisen bij lokale clubs. Maar ook sportbonden kunnen clubs bewust maken van de basiseisen en hen ondersteunen door hier actief over te communiceren of deze te verplichten vanuit de bond.

De adviesdienst Complexe casuïstiek adviseert, ondersteunt en begeleidt sportbonden die te maken hebben met meldingen van zware integriteitsschendingen die een hoge mate van complexiteit en urgentie hebben en waarbij de sportbond een extern onderzoek overweegt. Daarnaast zijn er voor de sportbonden ondersteunende documenten beschikbaar.

Goed sportbestuur helpt de sportsector vooruit. Daarom is er sinds 2005 de Code goed sportbestuur voor bestuurders en toezichthouders in de sport. Van alle sportorganisaties in Nederland wordt verwacht dat zij aan die code voldoen. Zo dragen zij bij aan hun eigen legitimiteit en de integriteit van de sportsector. Aan de hand van de vier essentiële principes verantwoordelijkheid, democratie, maatschappij en transparantie geven sportorganisaties via de code invulling aan sterke en bewuste besturen met een heldere koers.

De Code goed sportbestuur is in 2021 voor het laatst herzien. De samenleving verandert immers continu en de sportsector professionaliseert steeds verder. In de herziene versie ligt de nadruk op maatschappelijke relevantie, diversiteit en bestuurlijke en organisatorische kwaliteit.

Voor vertrouwen in de sport is het belangrijk dat we goed omgaan met niet-integer gedrag zoals doping, matchfixing en grensoverschrijdend gedrag van topsporters, bestuurders, scheidsrechters, trainers en coaches, ook uit het verleden.