Grensoverschrijdend gedrag

Geen plaats voor grensoverschrijdend gedrag

In een sociaal-veilige sportomgeving is geen plaats voor grensoverschrijdend gedrag. Helaas weten we uit onderzoeken in de sport dat het wél voorkomt. De meeste meldingen die binnenkomen, betreffen seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar ook lichamelijk of emotioneel grensoverschrijdend gedrag worden gemeld. NOC*NSF zet zich in voor een sociaal-veilige sportomgeving en werkt samen met sportbonden, gemeenten en andere partijen hard aan preventie van grensoverschrijdend gedrag. In samenwerking met het Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN) zorgen we ervoor dat melding maken van grensoverschrijdend gedrag zo laagdrempelig mogelijk is.

Vormen en regelgeving

We onderscheiden verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag.

Seksuele intimidatie of misbruik

Onder seksuele intimidatie wordt verstaan: enige vorm van overschrijdend verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie (duiding), dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van de persoon wordt aangetast. In het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd.

De afgelopen jaren heeft de sport veel aandacht besteed aan het voorkómen van seksuele intimidatie en misbruik. Naar aanleiding van meerdere ernstige meldingen werd uitgebreid onderzoek gedaan naar misstanden in de sport. Mede hierdoor zijn aanpassingen gedaan in het sporttuchtrecht. Zo is de verjaring vervallen en is een meldplicht ingevoerd.

Lees het rapport van de onderzoekscommissie (pdf)

Pesten

Pesten betreft alle vormen van intimiderend gedrag met een structureel of herhalend karakter. Daarbij proberen één of meerdere personen een ander fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen. De andere persoon kan zich niet verdedigen tegen dit gedrag. Pestgedrag kan zowel heel duidelijk als heel subtiel zijn. Daarom is het belangrijk dat trainers de pedagogische vaardigheden hebben of ontwikkelen om pestgedrag te herkennen en tegen te gaan.

Intimidatie en machtsmisbruik

Macht is het vermogen om anderen te sturen in hun gedrag op zo'n manier dat het vooral de misbruiker beter uitkomt. Of: het vermogen om anderen dingen te laten doen die ze eigenlijk niet willen doen. In dit soort gevallen spreken we van machtsmisbruik.

Intimidatie is iemands gedrag beïnvloeden door diegene angst aan te jagen. Intimidatie wordt uitgeoefend door iemand in een machtspositie, richting iemand die minder of geen macht heeft. Denk hierbij aan een trainer-coach die bepaalt of een speler wel of niet wordt opgesteld.

Discriminatie

Discriminatie is het ongelijk behandelen en achterstellen van mensen op basis van kenmerken die er niet toe doen en is in Nederland bij wet verboden en strafbaar volgens artikel 1 van de Grondwet. De Nederlandse wet beschrijft elf discriminatiegronden: leeftijd, seksuele gerichtheid, godsdienst en levensovertuiging, etniciteit, geslacht (gender), nationaliteit, handicap of chronische ziekte, politieke overtuiging, burgerlijke staat, soort contract en arbeidsduur.

Vaak is discriminatie of uitsluiting niet expliciet en is het bijna onderdeel geworden van alledaagse omgangsvormen. Dat maakt dat we het niet meer als zodanig herkennen en erkennen in de sport. NOC*NSF streeft naar een diverse en inclusieve sport waarin iedereen zich welkom voelt.

Handhaving en melding doen

Veel vormen van grensoverschrijdend gedrag zijn specifiek strafbaar en worden als zodanig benoemd in het Wetboek van Strafrecht. Maar er zijn ook minder expliciete vormen van grensoverschrijdend gedrag. Die zijn niet per se strafbaar maar wel vervelend voor een individu. Juist daarom is het belangrijk dat we slachtoffers van grensoverschrijdend goed kunnen begeleiden. Dat kan onder andere door melding maken laagdrempelig te maken en te zorgen dat de persoon zelf, of iemand uit de omgeving, melding maakt of in gesprek gaat met een vertrouwenscontactpersoon, sportbond of het CVSN.

NOC*NSF onderstreept het belang van de meldplicht voor bestuurders en begeleiders om bij vermoedens van grensoverschrijdend gedrag melding te maken. In de infographic 'Seksuele intimidatie en misbruik in de sport' vinden bestuurders handvatten voor het melden van een incident en hoe dat proces in zijn werk gaat. Melding maken van een incident ontslaat je overigens als bestuurder niet van het correct afhandelen van dat incident.

Preventie en voorlichting

Om te voorkomen dat grensoverschrijdend gedrag zich voordoet op de sportclub en in sportorganisaties, werken de sportbonden, gemeenten en NOC*NSF samen aan preventie ervan.

Het is belangrijk dat grensoverschrijdend gedrag wordt voorkomen om individuen in de sport te beschermen. Daarom zet NOC*NSF in op preventie, zodat professionals en vrijwilligers in de sport zich bewust zijn van de vormen van grensoverschrijdend gedrag en deze vormen kunnen herkennen en melden. Dat gebeurt onder andere door scholingen zoals Een Beetje Opvoeder, voorlichtingsmodules, zoals de e-learnings Discriminatie en Seksuele intimidatie, Pesten en informatiebijeenkomsten voor specifieke groepen, zoals bestuurders, trainer-coaches, sportclubs en sporters.

Sportclubs kunnen ook gebruikmaken van de regeling Gratis VOG. Door als sportclub vrijwilligers te verplichten een VOG te tonen, verkleinen zij de kans op grensoverschrijdend gedrag.

Een andere vorm van preventie is het aanstellen van een vertrouwenscontactpersoon. Voor sportclubs is deze eis opgenomen in de Basiseisen Sociale Veiligheid. De opleiding tot vertrouwenscontactpersoon wordt meerdere malen per jaar aangeboden voor professionals in de sport.