Olympische Spelen van Barcelona 1992

Plaats: Barcelona
Officiële data: 25 juli-9 augustus 1992
Officieel geopend door: koning Juan Carlos I van Spanje
Aantal deelnemers: 9386 (6.663 mannen, 2.723 vrouwen)
Aantal deelnemende landen: 169 90
Aantal beoefende sporten: 25
Aantal sportonderdelen: 257
Aantal demonstratiesporten: 3 (taekwondo, pelota en rolhockey)

Aantal betalende toeschouwers: 3.033.064
De olympische eed werd afgelegd door: deelnemers: Luis Doreste Blanco (zeilen), officials: Eugeni Asensio (waterpolo).
Laatste olympische fakkellopers: Herminio Menéndez Rodriguez en Juan Antônio San Epifiano Ruiz; de boogschutter Antônio Rebollo schoot de olympische vlam aan.
Land met meeste medailles: G.O.S. 112 (45-38-29)

Aantal Nederlandse deelnemers: 201 (117 mannen; 84 vrouwen)
Nederlandse chef de mission: André Bolhuis
Nederlandse vlaggendrager openingsceremonie: Carina Benninga (hockey)
Nederlandse vlaggendrager sluitingsceremonie: Piet Raijmakers (paardensport)
Aantal Nederlandse medailles: 15 (2-6-7) = 20e in landenoverzicht.

Aan het landendefilé bij de openingsceremonie was goed te merken dat de wereld sinds Seoul grote veranderingen had ondergaan. Voor het eerst sinds 1960 was Zuid-Afrika weer van de partij met een ploeg die 85 blanken en 122 niet-blanken telde. De zwarte marathonloper Jan Tau droeg de (nieuwe) Zuid-Afrikaanse vlag. De gehate apartheid behoorde tot het verleden.

De Berlijnse Muur was verdwenen, wat inhield dat Duitsland weer ongedeeld aan de Spelen deelnam. De voormalige Sovjet-Unie had opgehouden te bestaan. Voor deze ene keer hadden twaalf staten van dat land zich geschaard onder de naam Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), maar in het defilé werden wel twaalf afzonderlijke vlaggen meegevoerd. Estland, Letland en Litouwen paradeerden weer als onafhankelijke staten.

Het door sancties van de Verenigde Naties getroffen Joegoslavië was in stukjes en beetjes in Barcelona aanwezig (Kroatië, Slovenië en Bosnië-Herzegovina).

De amateurgedachte was in Barcelona geheel losgelaten. In de Amerikaanse ploeg was het basketbal 'dream-team' opgenomen, bestaande uit geharde profs van de NBA. Ze werden nog tijdens de openingsceremonie bestookt door handtekeningenjagers. Voor de Amerikaanse zwemmer Ron Karnaugh verliep de ceremonie uiterst tragisch. Terwijl hij met zijn ploeggenoten het stadion in marcheerde, overleed zijn vader op de tribunes aan een hartaanval.

Het olympisch vuur werd ontstoken door de gehandicapte boogschutter Antonio Rebello. Hij schoot een pijl met het vuur over een afstand van 70 meter in een grote kom.

Amsterdam had ook meegedongen naar de Spelen van 1992, maar bij de verkiezing in 1986 slechts vijf stemmen verworven. Een tegen Spelen in Amsterdam protesterende actiegroep liet zich tot in Lausanne, het hoofdkwartier van het IOC, horen en gelden en de IOC-kardinalen hadden er de buik van vol.

Eindelijk erkenning voor Ellen van Langen

Nog dagen werd in Barcelona bij de atletiek gesproken over de slotfase van de 10.000 meter. De Marokkaan Khalid Skah en de Keniaan Richard Chelimo hadden zich enkele ronden voor het einde losgemaakt van de rest en leken samen uit te vechten voor wie het goud zou zijn.

Met nog twee ronden te lopen dubbelden zij Skah's landgenoot Boutayeb, die vervolgens met de koplopers meeging en de Keniaan het leven zuur maakte door hem voor de voeten te lopen en te vertragen en te versnellen. Het publiek reageerde woedend. Een baancommissaris probeerde Boutayeb nog uit de baan te halen maar dat mislukte. In de sprint naar de finish was Skah de sterkste. Temidden van een fluitconcert liep hij glimlachend zijn ereronde. De jury diskwalificeerde hem op grond van het feit dat het niet is toegestaan hulp van anderen te krijgen. Maar een Marokkaans protest tegen dat besluit werd later toegewezen. Video-opnamen toonden aan dat van wezenlijke hulp niet kon worden gesproken. Het publiek was er niet tevreden mee en roerde zich weer toen Skah de gouden medaille werd omgehangen.

Algemene bewondering daarentegen was er voor de Amsterdamse Ellen van Langen die na een lange periode van blessureleed op magnifieke wijze een van de zwaarste nummers won, de 800 m. De eerste ronde ging zo snel dat het haar bijna de adem benam. Op 250 m van de streep zat ze aan de binnenkant ingesloten, maar het wonderlijke was dat alle loopsters naar buiten weken en zo haar een vrije doortocht schonken. Het vereiste wel enorme kracht en snelheid om de Cubaanse Quirot en de Russin Nurutdina te achterhalen en te passeren, maar toen ze eenmaal op stoom lag, was ze niet meer te houden. Haar tijd was fabelachtig: 1.55.54.

Zwemkoning

De zwemkoning van Seoul, de Amerikaan Matt Biondi merkte dat de jaartjes gingen tellen. Hij eindigde teleurstellend als vijfde op de 100 m vrije slag. De Rus Popov nam zijn heerschappij over en zou lang aan het bewind blijven.

Een uitzonderlijke prestatie leverde de Australiër Kierin Perkins op de 1500 meter vrije slag. Hij deklasseerde het hele veld finalisten en liet met 14.43.48 een nieuw wereldrecord registreren, een gemiddelde van 59 sec. per 100 meter.

Opvallen deed ook de 13-jarige Chinese schoonspringster Mingxia Fu (1.50 m klein en 42 kg licht). Ze sprong met de souplesse van een elfje en de precisie van een wiskundige.

Een groot drama spelde zich af bij het kunstzwemmen. De Canadase Sylvia Frechette zou zeker beslag op het goud hebben gelegd, als een Braziliaans jurylid zich niet op krasse manier had vergist bij het geven van een cijfer via de computer. In plaats van 9.7 drukte ze 8.7 in. Ze had haar fout nog willen herstellen, maar de totaalscore van alle juryleden stond al op het bord en dan is er geen weg terug. Met minder dan 0.1 punt verschil moest ze nu de titel aan de Amerikaanse Kristen Babb-Sprague laten. Ze vatte het zo op het oog vrij rustig op. Maar later zei Frechette die een paar weken eerder haar partner door zelfmoord verloor, in tranen tegen haar coach: 'Waarom dit alles. En waarom ik?' Maanden later verleende het IOC haar alsnog een gouden medaille.

De 20-jarige Rus Vitaly Scherbo presteerde in het turntoernooi iets wat nog nimmer iemand voor hem had gedaan: hij won zes gouden medailles (meerkamp, sprong, ringen, brug, voltige en als lid van de GOS-ploeg).

Het mannenwereldje bij het kleiduivenschieten keek vreselijk op zijn neus, want het goud ging naar een vrouw, de 24-jarige Chinese Zhang Shan. Alle vijftig kerels bleef ze de baas. In de uiterst spannende slotfase bezat ze de sterkste zenuwen. Van de 225 duiven die ze voor haar loop kreeg, miste ze er maar twee.

De Dream Team demonstratie

Het basketbalteam van de Verenigde Staten, geheel gevuld met profsterren, maakte van het olympisch toernooi een demonstratie. Kunstjes en hoogstandjes werden er vertoond in de steeds weer uitverkochte sporthal. Elke wedstrijd werd met 30 tot 40 punten verschil gewonnen en had meer weg van een show.

Coach Daley vroeg niet één keer een time-out aan: 'Ik zou niet weten wat ik tegen ze had moeten zeggen'. De verliezers hadden steeds maar één begeerte: samen met het Dream Team op de foto te mogen.

Behalve door Ellen van Langen veroverde Nederland nog een tweede olympische titel, dankzij de ruiters Jos Lansink (met Egano), Piet Raijmakers (met Ratina Z), Jan Tops (met Top Gun) en Bert Romp (met Waldo E), die het landenklassement bij het concours hippique wonnen. Met twee foutloze ritten (waarvan de laatste en tevens beslissende) droeg Lansink het meest bij aan de zege.

Bert Romp viel met Waldo E. wat uit de toon. Hij maakte de meeste fouten, maar daar het slechtste resultaat mocht worden afgetrokken, beïnvloedde hij het totaal niet. Daardoor kreeg hij echter ook geen gouden medaille - een weinig elegante 'bezuinigingsmaatregel' van de Hippische Federatie.

Onberekenbaar

Grillig, onberekenbaar was het spel van het Nederlands volleybalteam in Barcelona. In de poule bakte de ploeg er weinig van. Kansloos verloren werd er van Brazilië, Cuba en GOS. Door overwinningen tegen zwakke tegenstanders als Algerije en Zuid-Korea kon nog net de kwartfinales worden bereikt. Tot overmaat van ramp kreeg sterspeler Ron Zwerver te maken met een zware voetblessure. Maar tegen wereldkampioen Italië was de vorm er ineens. Na een titanengevecht werden de Italianen met 17-16 in de vijfde set verslagen. Daarna volgde met formidabel spel een 3-0 overwinning op Cuba waarvan eerder nog was verloren. Voor de finale tegen Brazilië bleek Oranje geen kracht en energie meer te bezitten: 0-3. Toch was er wel tevredenheid over het behaalde zilver.

Monique Knol werd bij het wielrennen derde in de wegwedstrijd voor vrouwen, na in Seoul goud te hebben veroverd. Dat had het ook nu kunnen worden, want Monique Knol was veruit de snelste sprintster van het peloton. In de Nederlandse ploeg was echter geen sprake van samenwerking.

Die was er wel bij dezelfde wedstrijd voor de mannen. Erik Dekker was met de Italiaan Casartelli en de Let Ozols weggesprongen en achter hem deden Rob Compas en Richard Groenendaal alles om zijn vlucht af te schermen. Dekker verwierf de zilveren medaille. Zilver was er ook voor de Nederlandse dressuur-equipe (Anky van Grunsven, Tineke Bartels, Ellen Bontje en Annemarie Sanders).

Brons was er voor Ingrid Haringa op de sprint, voor de bokser Arnold Vanderlyde (zijn derde bronzen medaille op rij), de judoka's Irene de Kok en Theo Meijer en de roeiers Nico Rienks en Henk-Jan Zwolle in de dubbel-twee. Geen medaille was er voor de enige Nederlandse turnster, de 15-jarige Elvira Becks. Zij eindigde op de 22ste plaats.

De wereld van 1992

Tot de positieve effecten van de internationale ontspanning behoorde dat er na de 'Wende' van 1989 weer één Duitse ploeg aantrad. Zuid-Afrika mocht er na beëindiging van de apartheid ook weer bij zijn, terwijl er ondanks het uiteenvallen van de vroegere Sovjet-Unie, één Olympisch team onder de naam 'GOS' meedeed.

Helaas waren er ook minder gunstige ontwikkelingen: de gewapende strijd in het voormalige Joegoslavië ging door en betekende slechts een beperkte deelname uit dat gebied.

Medaille overzicht

Goud Zilver Brons
1. Gemenebest van Onafhankelijke Staten 45 38 29
2. Verenigde Staten 37 34 37
3. Duitsland 33 21 27
4. China 16 22 16
5. Cuba 14 6 11

18. Nederland 2 6 7

Nederlandse erelijst

Goud (2) 
Paardensport: springteam 
Atletiek: Ellen van Langen (800 meter)

Zilver (6)
Boksen: Orhan Delibas (zwaar-weltergewicht)
Paardensport: dressuurteam 
Paardensport: Piet Raijmakers (springconcours)
Wielrennen: Leon van Bon (puntenkoers, baan) 
Wielrennen: Erik Dekker (wegwedstrijd)
Volleybal: mannenteam, zie ook: Ron Zwerver 

Brons (7) 
Boksen: Arnold Vanderlyde (zwaargewicht)
Judo: Irene de Kok (tot 72 kilo)
Judo: Theo Meijer (tot 95 kilo)
Roeien: Nico Rienks/Henk jan Zwolle (dubbeltwee) 
Wielrennen: Ingrid Haringa (1000m sprint, baan) 
Wielrennen: Monique Knol (wegwedstrijd)
Zeilen: Dorien de Vries (windsurfen)