Olympische Spelen van Berlijn 1936

Olympische Spelen van Berlijn 1936

Locatie: Berlijn, Kiel
Openingsceremonie: 1 augustus 1936
Sluitingsceremonie: 16 augustus 1936
Officieel geopend door: Adolf Hitler, rijkskanselier van Duitsland
Olympische eed afgelegd door: Rudolf Ismayr (gewichtheffen)

Aantal deelnemers: 3954 (3625 mannen, 329 vrouwen)
Deelnemende landen: 49
Beoefende sporten: 21
Sportonderdelen: 129

De Olympische Spelen kwamen in Berlijn in de greep van politiek en propaganda. Nazi-Duitsland deed er alles aan om via perfecte accommodaties, uitgekiende public relations, een nauwgezette organisatie en opmerkelijke sportprestaties de wereld van zijn filosofie en kracht te overtuigen.

Daar de nazi's geen joden in hun sportploegen wilden opnemen, gingen er in tal van landen stemmen op om de Spelen te boycotten. Vooral in de VS streefde een sterke lobby dit doel na. Ook in Nederland was er zo'n stroming werkzaam. Maar ten slotte gingen vrijwel alle landen naar Berlijn. In Nederland zagen de Gymnastiek- en de Krachtsportbond van deelname af. De Voetbalbond deed dat eveneens, maar louter omdat men zich niet kon verenigen met de amateurbepalingen van het IOC.

Voor de Spelen van 1936 werd voor het eerst het Olympisch vuur in het Griekse Olympia ontstoken en via een estafetteloop naar Berlijn gebracht. 

Owens zet nazi's te kijk 
De Amerikaanse zwarte atleet Jesse Owens was de ster van deze Spelen, waarmee hij de rassentheorieën van de nazi's volledig te kijk zette. Hij won de 100 m, de 200 m, het verspringen en de 4 x 100 m estafette. 

Op de beide zwaarbezette sprintnummers bezette de Nederlander Tinus Osendarp de derde plaats, wat hem de 'titel' van snelste blanke ter wereld opleverde. Wat prestaties betreft deed de Nederlandse zwemster Rie Mastenbroek nauwelijks voor Owens onder. Zij werd kampioene op de 100 m, de 400 m en de 4x100 m vrije slag en tweede op de 100 m rugslag. 

Dat laatste nummer werd op wel heel bijzondere manier gewonnen door de Amsterdamse Nida Senff. Ze miste, op kop zwemmend, na 50 meter het keerpunt, ging terug, keerde goed en lag toen laatste. In de tweede baan liep ze met een magistrale sprint de ene rivale na de andere voorbij en vlak voor de finish ook nog haar landgenote Mastenbroek. Behalve de 200 m schoolslag won Nederland in Berlijn bij de dames alle zwemnummers. 

Verder was er goud voor de wielrenner Arie van Vliet op de 1000 m tijdrit en voor de zeiler Daan Kagchelland bij de Olympiajollen. 

Duitsland, dat sterk scoorde in sporten als gymnastiek en roeien, verdreef de VS van de eerste plaats in het officieuze landenklassement. Een jaar na de Berlijnse Spelen overleed in Genève Pierre de Coubertin, die zoveel voor de Olympische beweging had betekend. 

De wereld van 1936 
De wereld ging tot diep in de jaren dertig gebukt onder de gevolgen van de slechte economische omstandigheden. Ernstig was ook de opkomst van nieuwe totalitaire staten als Duitsland, Spanje, Portugal en Italië. 

De ontwikkelingen in Sovjet-Rusland baarden eveneens grote zorgen. Op militair gebied ging er veel dreiging uit van Japan. De Volkenbond kon daar weinig tegen inbrengen. Fascistisch Italië maakte zich meester van Abessinië en trad daar hard op. 

Duitsland bezette het Rijnland en in Spanje trad generaal Franco na een verwoestende burgeroorlog op als dictator. Terwijl in Hitler-Duitsland politieke tegenstanders werden geliquideerd en de vervolging van joden en zigeuners steeds ernstiger vormen aannam, werden in Berlijn de Spelen gehouden. Pogingen tot een boycot liepen op niets uit en het nazi-regime slaagde er in om van de Spelen een propagandistisch succes te maken. 

Medailleoverzicht

Goud Zilver Brons
1. Duitsland 33 26 30
2. Verenigde Staten 24 20 12
3. Italië 8 9 5
4. Zweden 6 5 9
5. Finland 7 6 6

7. Nederland 6 4 7

Nederlandse erelijst

Goud (6)
Wielrennen: Arie van Vliet (tijdrit)
Zeilen: Daan Kagchelland (olympiajollen)
Zwemmen: vrouwenploeg (estafette 4x100 vrij, Willy den Ouden, Rie Mastenbroek, Jopie Selbach, Tini Wagner)
Zwemmen: Rie Mastenbroek (100m vrije slag)
Zwemmen: Rie Mastenbroek (400m vrije slag)
Zwemmen: Nida Senff (100m rugslag)

Zilver (4)
Paardensport: ruiter-équipe (springen)
Wielrennen: Leene/Ooms (tandem)
Wielrennen: Arie van Vliet (sprint)
Zwemmen: Rie Mastenbroek (100m rugslag)

Brons (7) 
Atletiek: Tinus Osendarp (100m)
Atletiek: Tinus Osendarp (200m)
Hockey: mannenploeg, zie: Rein de Waal en Hans Schnitger
Kanovaren: Jaap Kraaier (K1 1.000m)
Kanovaren: Nicolaas Tates /Willem Frederik van der Kroft (K2 1.000m)
Kanovaren: Pieter en Kees Wijdekop (10 km opvouwbare boot)
Zeilen: Bob Maas/Willem de Vries Lentsch (star)

Gerelateerde verhalen:
Atletiek: De oorlogsdagboeken van Jaap van der Poll
Roeien: Mak Schoorl: medaille misgelopen door keelontsteking

Bronnen: