Estafettezwemsters Berlijn 1936

Olympische Spelen XI Berlijn 1936
Sport: zwemmen
Onderdeel: estafette vrouwen 4x100 meter vrije slag
Prestatie: goud
Datum: 14 augustus 1936

Op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn kwamen de beste zwemvrouwen ter wereld uit Nederland. Zij waren dan ook ongenaakbaar tijdens de laatste Spelen voor de Tweede Wereldoorlog.

Begin 1937 maakte wereldzwembond FINA bekend wie op dat moment de wereldrecordhouders waren. Bij de mannen stonden de Amerikanen op eenzame hoogte met 22 wereldrecords op de 27 verschillende afstanden. Bij de vrouwen waren van de 26 bestaande wereldrecords er dertien in handen van Nederland. Twee maanden later stond de teller zelfs op veertien! De Nederlandse zwemsters waren zo vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in feite bijna alleenheersers.

Absolute hoogtepunt
Het jaar 1936 was het absolute hoogtepunt voor de Nederlandse zwemsters, waar de rest van de wereld slechts met afgunst naar kon kijken. Met name op de Olympische Spelen in Berlijn kregen de tegenstanders geen kans, want van de vijf beschikbare gouden medailles wonnen de Nederlandse vrouwen er vier.

Vlak voor aanvang van die Spelen presteerde Willy den Ouden het zelfs om de 100 meter vrije slag te winnen van mannelijke tegenstanders. Ook bij het NK Zwemmen van dat jaar werden de toeschouwers verwend met de wereldtoppers, die allemaal uit Nederland kwamen. In de finale 100 meter vrij bijvoorbeeld streden Rie Mastenbroek, Tini Wagner en Willy den Ouden tegen elkaar. Dit drietal zou in Berlijn ook de olympische finale zwemmen met Mastenbroek als uiteindelijke kampioene.

Deze Nederlandse hegemonie moest in Berlijn worden bevestigd door het damesestafetteteam. Juist die finale wilde Duitsland graag winnen - als gastland én voor eigen publiek. Rie Mastenbroek, Willy den Ouden, Jopie Selbach en Tini Wagner hadden daarom meer te verliezen dan alleen een gouden medaille: de status van Nederland als zwemland stond op het spel. Niets meer en niets minder.

De tribunes zaten daarom vol bij deze finale, waarvoor de Duitse zwemsters zich intens hadden voorbereid. ‘De aanmoedigingskreten van het duizendkoppige Duitsche publiek schalden door het stadion, maar de Nederlandsche kolonie weerde zich niet minder.’

De deelname van Den Ouden en Mastenbroek vormde het definitieve verschil met de rest. Selbach en Wagner liepen nog een kleine achterstand op, die Den Ouden en Mastenbroek ongedaan maakten.

Nationale helden
Mevrouw van Wuyckhuise was begeleidster van de Nederlandse zwemsters wist dan ook dat het goed zat toen Mastenbroek aan haar race begon: “Wat hebben we in spanning gezeten bij de estafette! Ik voel mijn hart nog bonzen als ik eraan denk. Maar toen ik Rie zag zwemmen, was het in orde.” En dan te bedenken dat Mastenbroek in een periode van een week maar liefst elf wedstrijden moest zwemmen…

Bij thuiskomst werden de Nederlandse zwemsters overal gehuldigd. Nog voordat de trein met de olympische ploeg de Nederlands-Duitse grens was gepasseerd, barstten de eerste feesten al los. Bij elke stop dansten menigtes door en rond de stations. Rotterdam was dolgelukkig toen Mastenbroek eindelijk arriveerde in haar woonplaats. De zwemsters waren nationale helden geworden – en dat in een tijd dat vrouwensport nog lang niet zo geaccepteerd was als nu.

Deze sportieve feestroes was kort daarna alweer verleden tijd. Mastenbroek had na een reeks conflicten gebroken met de Zwembond. Rugzwemster Nida Senff had opzienbarend verlies geleden. De Nederlandse sportpers was in rouw en vroeg zich af wat er was gebeurd en hoopte op herstel voor dat de volgende Spelen zich aandienden, die van 1940 in Tokio.
Vanwege de Tweede Wereldoorlog werd dat evenement echter afgelast. We zullen daarom nooit meer weten of de Nederlandse zwemsters hun status van Berlijn hadden kunnen handhaven.

Bronnen:
- www.sportgeschiedenis.nl
- Foto: Kroniek Olympische Spelen, NOC 75 (Elsevier, 1987)