Rolf Bos: "Sport en sporters zijn in München hun onschuld verloren"

Het boek ‘Een Duitse zomer’ beschrijft in ruim 400 levendig geschreven pagina’s de voorgeschiedenis, internationale verbanden en persoonlijke ervaringen en emoties van de hoofdpersonen rond de Olympische Spelen in München ’72. Schrijver Rolf Bos (1955) studeerde geschiedenis en was tientallen jaren journalist bij de Volkskrant, onder andere als correspondent in Duitsland en Israël.

De Olympische Spelen van München in 1972 spelen een rol in het leven van Rolf Bos sinds hij als 17-jarige jongen, met een vriend treinend door Europa, in de stad terecht kwam. “Interrail bestond toen nog: een maand lang onbeperkt reizen door heel Europa. Het was geweldig. Ik zie ons nog liggen slapen in het gangpad. We kwamen overal.”

In München troffen ze – vlak voor de Spelen – een stad in festivalstemming: “Heel veel jonge mensen, geweldige sfeer, want de Spelen kwamen eraan. Het was heel anders dan het beeld dat ik had van het grauwe, ‘foute’ Duitsland.”

Een paar dagen later – inmiddels in Griekenland – las Bos in een krant van een paar dagen oud over het drama dat zich ondertussen had afgespeeld en dat in één klap een einde had gemaakt aan het feest in München. Palestijnse terroristen hadden de Israëlische olympische ploeg overvallen. Daarbij waren elf sporters en officials en een Duitse politieagent om het leven gekomen.

Joodse snelwandelaar 
In de periode daarna koos Bos – eerst als dienstplichtige en later als journalist – voor standplaatsen in Duitsland en Israël, waar hij in de jaren zeventig al in een kibboets werkte. “Ik merkte dat ik later – ook als sportverslaggever – vaak met mensen uiteindelijk weer op München ’72 uit kwam.”

Eén van de hoofdpersonen in zijn boek, is de Joodse snelwandelaar Shaul Ladany – nu 86 – die het concentratiekamp Bergen Belsen overleefde en in München meedeed aan de Spelen. Door toeval overleefde hij de aanslag, omdat hij in een aangrenzende kamer zat. Rolf Bos: “Deze man is heel bijzonder. Hij is op 5 september in München eregast bij de officiële herdenking. Ook zal hij rond die tijd opnieuw het concentratiekamp Bergen Belsen bezoeken. Ik hoop hem ook dan weer te spreken.”

Cynische benadering
Was er nog iets dat Rolf Bos verraste na zoveel research en gesprekken over werkelijk alle aspecten van München ’72? “Ja, uiteindelijk toch de cynische benadering van de gebeurtenissen door met name Avery Brundage, de IOC-voorzitter van toen. Je zag sowieso al dat de nationaliteit van de slachtoffers een rol speelde. De Russen trainden bijvoorbeeld gewoon door. En de Oost-Duitsers mochten niet eens naar de herdenking.”

“Brundage was er vooral op gericht dat de gijzeling zo snel mogelijk het olympisch dorp uit moest. Te snel, want ook toen was al duidelijk dat je gijzelingen moet rekken, dat je moet onderhandelen met de gijzelnemers. Het regende vliegtuigkapingen in die tijd, de wereld stond net zo in brand als nu. Ze hadden er Israëlische specialisten bij kunnen halen. Maar de gijzelnemers kregen zeer snel een vrije aftocht naar het vliegveld, waarbij zij nog dachten dat er een vliegtuig klaar stond voor vertrek naar Egypte. Maar Egypte had al geweigerd ze te laten landen! Vervolgens is de bevrijdingsactie op het vliegveld zoals bekend dramatisch mislukt en geëindigd in een bloedbad. “

Onschuld verloren
Hoe zou de gijzelingsactie verlopen zijn als niet de Israëliërs maar een andere ploeg het doelwit was geweest? Rolf Bos: “Ik vraag me af: hoe zou het gegaan zijn als de Amerikanen waren gegijzeld… Wat overigens het plan was van de terroristen. Ze kozen uiteindelijk voor de Israëliërs omdat dat allemaal mannen waren die ook in dienst hadden gezet, dus soldaten waren geweest, die gestreden hadden tegen de Palestijnse bevolking. Maar zou Brundage ze dan ook zo snel van ‘zijn’ olympisch terrein hebben laten vertrekken? En had het ook 49 jaar geduurd voordat de slachtoffers officieel waren herdacht, zoals vorig jaar in Tokio is gebeurd?”

Eén ding is zeker: zo open en toegankelijk als de Spelen in München in eerste aanleg waren, zo volledig en bijna militaristisch beveiligd waren alle edities van de Olympische Spelen sindsdien. Rolf Bos: “In Londen werd aan beveiliging uitgegeven wat de hele Spelen in München in totaal hebben gekost. De sport en ook de sporters hebben in ’72 voorgoed hun onschuld verloren.”