Onderzoeken voor een veilige sport

Een veilige sportcultuur is een belangrijke voorwaarde om te zorgen voor dagelijks sportplezier voor iedereen in Nederland. Om te zorgen voor een veilige sport voeren de sector, de Dopingautoriteit, de overheid of universiteiten en onderzoeksorganisaties met regelmaat onderzoek uit. Deze onderzoeken gaan over onderwerpen zoals (seksuele-) intimidatie, geweld, pesten, matchfixing, doping en financiële fraude. Omdat er veel verschillende soorten onderzoeken zijn, en elk onderzoek zijn eigen doel en aanpak heeft, volgt hieronder een beknopt overzicht van de verschillende soorten onderzoek voor een veilige sport. De bijbehorende voorbeelden zijn ter illustratie genoemd.

Algemene onderzoeken in de sport

Prevalentie-onderzoek

Een prevalentie-onderzoek is een (terugkerend) onderzoek om te achterhalen wat er binnen een sport of in de sector speelt. Een prevalentie-onderzoek heeft het effect van 'de thermometer' ergens insteken en geeft inzicht in het geheel, niet direct in individuele incidenten.

Het onderzoek wordt gedaan door een extern (wetenschappelijk) onderzoeksbureau en meestal op basis van een kwantitatieve data-analyse. De uitkomsten van het prevalentie-onderzoek geven aanleiding om beleid te verbeteren of meer preventieve maatregelen te nemen. Een prevalentie-onderzoek gebeurt meestal om de vijf jaar zodat je kunt meten of er een verbetering is opgetreden nadat je beleid en/of preventie hebt veranderd.

Cultuuronderzoek

Een cultuuronderzoek kijkt naar 'hoe doen we het hier samen', wat gaat er goed, waarom gebeurt er wat er gebeurt, en wat kunnen we hiervan leren? Het onderzoek richt zich op de bestaande normen en waarden binnen de sport of binnen een team.

Een extern bureau onderzoekt het systeem binnen de sport (of sportbreed) aan de hand van gesprekken en vragenlijsten. De bevindingen van het onderzoek worden vertaald naar aanbevelingen voor verbeteringen.

Onderzoek op basis van signalen

Als een sportbond signalen krijgt van grensoverschrijdend gedrag, dan kan de bond besluiten om deze signalen te laten onderzoeken. Bijvoorbeeld om een beter beeld te krijgen voordat men overgaat tot een tuchtrechtelijke procedure. Een extern onderzoeksbureau kijkt naar de feiten en omstandigheden en geeft zo een weergave van de situatie. Dit gebeurt over het algemeen door op vrijwillige basis interviews af te nemen. De conclusies van het onderzoek biedt de sportbond handvatten om te besluiten een tuchtrechtelijk- of diepgaander cultuuronderzoek te laten uitvoeren.

Tucht- en strafrechtelijke onderzoeken

Tuchtrechtelijk onderzoek

Tuchtrecht wordt ingezet bij een overtreding van de tuchtregels en is niet wettelijk verankerd. De sport stelt zelf de gedragsregels op en maakt daar tuchtreglementen van, aan deze reglementen zijn alle leden van de bonden en verenigingen gebonden.

Het Instituut Sportrechtspraak geeft invulling aan het tuchtrecht voor een groot aantal aangesloten sportbonden. Als een slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag een formele melding maakt, voert het ISR of de tuchtcommissie van een sportbond een onderzoek uit. Het doel van dit onderzoek is om de melding te toetsen aan de hand van de regels die binnen de sportsector gelden. Het overkoepelende doel: de algemene veiligheid van de sport waarborgen.

Aanklagers laten onderzoek uitvoeren en beoordelen meldingen van vermoedelijke overtredingen. Als blijkt dat de beklaagde inderdaad een overtreding heeft begaan kan een tuchtrechtelijke sanctie volgen. 

Een tuchtrechtelijke sanctie heeft geen gevolgen voor het verkrijgen van een verklaring omtrent gedrag (VOG).

Privacywetgeving strijdig met openbaar SI-register

Een landelijk register Seksuele Intimidatie waar sport tuchtrechtelijke uitspraken op het gebied van seksuele intimidatie werden bijgehouden en dat tot eind 2022 door bonden en verenigingen geraadpleegd kon worden, is op juridische gronden gesloten. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) staat dit type register niet meer toe onder de huidige door de Autoriteit Persoonsgegevens verstrekte vergunning. Om wetsovertreding te voorkomen is het register Seksuele Intimidatie daarom per 1 januari 2023 in de huidige vorm dan ook gesloten. Het register was overigens met enkele tientallen vermeldingen beperkt van omvang. Het is daarbij goed te vermelden dat de sanctioneringen van de betreffende personen niet zijn beëindigd.

Een sluitend alternatief in sollicitatieprocedures is het vragen van een VOG en referenties, waarmee bovendien veel meer mogelijk relevante feiten kunnen worden getoetst. NOC*NSF zet onder andere via campagnes vol in op de minimale kwaliteitseisen voor vrijwilligers en werknemers bij sportbonden en verenigingen, waaronder het actief uitvoeren van de Regeling Gratis VOG. Ook worden acht integriteitsmanagers geworven om bonden en TeamNL-centra te adviseren bij het opstellen van een proactief integriteitsbeleid.

Strafrechtelijk onderzoek

Als een persoon of organisatie uit de sportsector betrokken is bij een strafbaar feit dan voeren gerechtelijke instanties in Nederland het onderzoek uit. De conclusies van dit onderzoek zijn bindend en kunnen zo nodig leiden tot een rechterlijke veroordeling.

Als iemand een overtreding begaat die zowel strafbaar is als tuchtrechtelijk, kan deze persoon zowel een strafrechtelijke als tuchtrechtelijke sanctie opgelegd krijgen. Een strafrechtelijke veroordeling kan gevolgen hebben voor het verkrijgen van een VOG.