Zus Braun

Naam: Maria (Zus) Braun 
Geboren: 22 juni 1911 in Rotterdam
Overleden: 23 juni 1982 in Gouda

Olympische Spelen IX Amsterdam 1928
Sport: zwemmen
Onderdeel: 400 meter vrije slag
Prestatie: zilver in 5 min. 57,8 sec.
Onderdeel: 100 meter rugslag
Prestatie: goud in 1 min. 22,0 sec.
Onderdeel: 4 x 100 meter vrije slag estafette
Prestatie: gediskwalificeerd wegens te vroeg aflossen

Olympische Spelen X Los Angeles 1932
Sport: zwemmen
Onderdeel: 100 meter rugslag
Prestatie: niet gestart in finale
Onderdeel: 400 meter vrije slag
Prestatie: niet gestart in halve finale

Zwemster Zus Braun boekte in haar jeugd grote successen, maar wilde daar later niet meer aan herinnerd worden. Met name door haar fanatieke moeder had ze het gevoel haar jeugd te hebben overgeslagen.

Op 11 augustus 1928 won Maria 'Zus' Braun de gouden medaille op de 100 meter rugslag op de Olympische Spelen in Amsterdam. Ze was hiermee de eerste Nederlandse vrouw, die een individueel olympisch nummer won. (De Nederlandse turnsters hadden enkele dagen eerder al goud gewonnen als eerste vrouwenploeg.) Het bleek het begin van een langdurige periode van zwemsucces bij de Nederlandse vrouwen, die zou eindigen op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn.

Dat Zus Braun aan zwemmen deed, kon in haar geval eigenlijk niet anders: vader deed aan schoonspringen en waterpolo en haar moeder was een beroemd zwemtrainster. De leden van de familie Braun kwamen elkaar bij wijze van spreken alleen maar in of rond het water tegen. Ma Braun werd zelfs de coach van haar talentvolle dochter en stond daarom tijdens de olympische finale van 1928 langs de baan. ‘Ze zweept haar dochter op,´ stond in het wedstrijdverslag, ´ze loeit, knielt, staat weer op, stampvoet, wordt geel, groen, paars.’

De relatie tussen moeder en dochter werd er na de Spelen niet beter op, mede door het fanatisme van Ma Braun. Het zorgde begin jaren dertig zelfs voor nachtmerries bij de zwemster: “Een heel leger meisjes in badpak wilde zich steeds op mij storten. Dan werd ik wakker en ging maar weer gauw naar de training, om die dikwijlsch weer spijtig op te geven als ’t niet naar wensch ging.” Onder grote druk ging ze door om in 1932 haar olympische titel te kunnen verdedigen in Los Angeles. Haar verblijf liep echter uit op een gigantisch drama.

Aanslag door de Amerikanen
Toen ze op 9 augustus 1932 als toeschouwer op de tribune zat te kijken naar het zwemmen, voelde ze opeens een pijnlijke prik in haar been, vermoedelijk van een insect. Twee dagen later – exact vier jaar na haar titel in Amsterdam! – werd Zus doodziek uit het zwembad gevist. Met spoed werd ze naar het ziekenhuis gebracht, waar ze op het randje van de dood zweefde. Ondertussen week Ma Braun niet van haar zijde.

Pas na twee maanden keerden dochter en moeder terug, waarbij ze een samenzweringstheorie loslieten op de nieuwsgierige journalisten: “Het was geen insectenbeet, maar het was een injectie, of iets wat er op leek.” Het duo was er heilig van overtuigd dat Zus het slachtoffer was van een aanslag van Amerikanen, die hadden gewed op de zwemfinales. Een bewijs werd nooit geleverd.

Het betekende wel het einde van de carrière van Zus. Met steeds meer walging keek ze terug op haar sportieve loopbaan, die zo door haar moeder was bepaald. Ze wilde er zelfs niet meer met haar eigen kinderen familie praten, zei haar dochter later: “Ondanks alle successen keek mijn moeder er met weerzin op terug. Liever keek ze er trouwens helemaal niet op terug, want ze praatte er vrijwel nooit over. Alle knipsels heeft ze weggegooid. Van interviews wilde ze niets weten. Ik denk dat het kwam omdat alles zo geforceerd is door haar moeder. Die bepaalde wat ze moest doen en laten. Zwemmen en trainen beheersten bijna twintig jaar lang haar leven. Altijd vroeg naar bed, nooit eens een feestje.”

Zus Braun schonk nog wel haar badpak – van wol! – aan het nieuwe talent Rie Mastenbroek. Acht jaar na de Spelen van Amsterdam zorgde deze Rotterdamse zwemster voor ongekende sportieve successen op de Olympische Spelen in Berlijn met drie gouden en één zilveren medaille.

Foto: Zus Braun (rechts) en Marie Baron.

Bronnen:
- www.sportgeschiedenis.nl
- Statistische gegevens: Olympisch Oranje, Ton Bijkerk (Tirion Sport, 2008)