"Prestatiegedrag en mentale gezondheid gaan hand in hand"

Eefje Raedts – TeamNL hoofdexpert prestatiegedrag en mentale gezondheid

Een topsportprestatie begint bij de sporter zelf, maar hij of zij kan het niet alleen. Ook de bijdrage vanuit de wetenschap is cruciaal. TeamNL onderscheidt daarom zes verschillende expertisegebieden waarop de topsporters ondersteuning kunnen krijgen: medisch, voeding, prestatiegedrag en mentale gezondheid, topsportcultuur, strength & conditioning en sport science. Eefje Raedts is, nadat ze in 2016 al onderdeel werd van het expertdomein prestatiegedrag en mentale gezondheid, sinds 2022 de TeamNL hoofdexpert op dit vakgebied.

Hoewel de naam van het expertdomein uit twee delen bestaat – ‘prestatiegedrag’ en ‘mentale gezondheid’- zijn het wat Raedts betreft twee termen die niet los van elkaar kunnen worden gezien. “Mensen zeggen weleens dat mentale gezondheid meer over je welzijn gaat en prestatiegedrag alleen over het presteren. Wat mij betreft gaan die twee juist hand in hand. Mentale gezondheid zou kunnen bijdragen aan goede prestaties en mentale ongezondheid zou kunnen leiden tot het uitblijven van prestaties. Hoe hou je het als topsporter op een verantwoorde manier vol om steeds het uiterste uit jezelf te halen, om grenzen te verleggen en beter te worden, zonder dat het mentaal ongezond wordt? Dat is de vraag waar wij ons mee bezig houden.”

“Voor ons expertdomein is het dus belangrijk om mee te kijken naar de juiste balans tussen prestatiegedrag en mentale gezondheid”, gaat Raedts verder. “Topsporters zijn namelijk niet voor niets topsporters. Ze willen elke dag verbeteren, zoeken daarmee de grens op en gaan daar soms ook overheen. Dat is inherent aan het verbeteren van de prestatie. Alleen moet je soms eerst mentaal (en fysiek) herstellen om beter te worden, maar dat is niet altijd wat sporters kunnen of durven. Om goed te kunnen presteren onder druk, moet je een goede zelfregulatie hebben en je méér voelen dan alleen de prestatie. Communicatie tussen sporter en coach is essentieel voor een optimale samenwerking en verbetering van de gezamenlijke prestaties. Dit zijn allemaal thema’s en onderwerpen waarin we ondersteunen en samenwerken, met als doel om de prestatie te verbeteren.”

Ondersteuning op maat 

In de praktijk vertaalt die visie zich naar een systeem waarin een groep hoogwaardige experts, allemaal psychologen met kennis van de topsportwereld, ondersteuning op maat bieden aan de topsporters, hun coaches of teams. “Dat doen we voor de hele topsportlijn, van jong talent tot ervaren topsporter. Als expertteam volgen we actief de mondiale ontwikkelingen en nieuwe inzichten op het gebied van prestatiegedrag en mentale gezondheid. Deze vertalen we naar onze situatie en passen wij toe in de dagelijkse praktijk van de sporters en hun omgeving.” 

Raedts, zelf ook ‘gewoon’ actief in het veld, ziet dat de hulpvragen van sporters erg kunnen variëren. “Sommige sporters hebben te maken met privéomstandigheden waar ze over willen praten, zitten niet lekker in hun vel. Anderen kloppen aan omdat ze nóg beter willen worden in iets waar ze al heel goed in zijn.” De mentale ondersteuning bij zulke vraagstukken kan aangevraagd worden door de sporter zelf, bijvoorbeeld door in het spreekuur langs te komen, door de coach of door iemand als de technisch directeur van een bond. “En omdat een optimale samenwerking tussen sporter en coach belangrijk is, werken we zoveel mogelijk interdisciplinair samen om prestaties van de sporter te verbeteren.” 

Maatschappelijke trend 

Harde cijfers heeft Raedts niet, maar ze merkt wel dat er veel behoefte is aan het werk dat zij en haar experts in het werkveld doen. Die observatie past in de maatschappelijke trend die we zien, waarin steeds meer aandacht is voor mentale gezondheid. “En dat herken je ook in de sportwereld, waarbij we zien dat topsporters er steeds opener over zijn. Als je naar de huidige generatie kijkt, lijken zij zich bewust te willen zijn van zichzelf en durven zij hun kwetsbaarheid steeds meer te tonen. Naar je lichaam luisteren en grenzen aangeven horen daar bijvoorbeeld bij. Die ontwikkeling zie je ook steeds meer terug in de verschillende methodieken en technieken binnen ons vakgebied. Er wordt actief gewerkt aan omgaan met spanningen en emoties (acceptatie en zelfregulatie), waar het voorheen meer ging over het controleren van deze aspecten.” 

Interdisciplinaire benadering 

Zozeer als mentale gezondheid en prestatiegedrag binnen één expertisegebied met elkaar zijn verbonden, zo duidelijk is ook de link met de overige expertisethema’s van TeamNL. Hoe iemand in zijn vel zit, kan namelijk ook invloed hebben op bijvoorbeeld het eetgedrag of de fysieke gesteldheid. “Daarom werken wij ook allemaal nauw met elkaar samen”, legt Raedts uit. “De visies van de verschillende expertises zijn op elkaar afgestemd en we draaien samen projecten. Met onze medische- en voedingsexperts trekken we bijvoorbeeld samen op als het gaat om eetstoornissen. Zo maken we de Nederlandse topsport uiteindelijk sterker door onze krachten te bundelen.”