Terug naar toen: de Paralympische Spelen van Arnhem 1980

Met de Paralympische Spelen in Parijs, die op 28 augustus beginnen, is het een goed moment om terug te kijken op de geschiedenis van dit bijzondere sportevenement. We gaan terug naar het jaar 1980, toen de Paralympische Spelen in Nederland werden gehouden.

In 1980 vonden de Olympische Spelen voor gehandicapten, zoals de Paralympische Spelen toen nog werden genoemd, plaats in Arnhem. De Sovjet-Unie was dat jaar gastland voor de Olympische Spelen in Moskou, maar de paralympische sporters waren daar niet welkom. De Sovjet-Unie beweerde dat er in hun land geen gehandicapten woonden.

De organisatie moest daarom uitwijken naar een andere locatie. Het werd Arnhem. Met sportcentrum Papendal en de overdekte Rijnhal was Arnhem goed uitgerust. Bovendien kon de Oranjekazerne in Schaarsbergen dienen als olympisch dorp.

100.000 bezoekers

De Spelen begonnen op 21 juni en eindigden op 5 juli 1980. Prinses Margriet opende het evenement voor zo’n 12.000 toeschouwers. Sporters uit 43 landen deden mee aan dertien sporten, waaronder handboogschieten, atletiek, goalbal, zwemmen, tafeltennis en rolstoelbasketbal. Ondanks alle inspanningen viel de publieke belangstelling wat tegen. Er was gerekend op 200.000 toeschouwers, maar uiteindelijk kwamen iets meer dan 100.000 bezoekers. Het koude, natte en sombere weer speelde hierbij een belangrijke rol.

Medailles

De Verenigde Staten (195) en Polen (177) behaalden de meeste medailles. West-Duitsland, Canada en Groot-Brittannië maakten de top-5 vol. Nederland won in totaal 101 medailles, waarvan 33 goud, 31 zilver en 37 brons. Zwemmers Martin Kers en Ineke Hageraats waren voor Nederland het meest succesvol en wonnen elk drie gouden medailles. Dat gebeurde net buiten Arnhem; het  zwemonderdeel vond plaats in het Valleibad in Veenendaal.

Joke van Rijswijk

De Nederlandse Joke van Rijswijk maakte in 1980 haar debuut tijdens de Spelen. De visueel gehandicapte atlete verbeterde met het hoogspringen niet alleen haar eigen paralympische record met drie centimeter, maar ook het wereldrecord, met een sprong van 1,23 meter. In totaal nam Joke drie keer deel aan de Paralympische Spelen en won drie gouden en twee bronzen medailles.

In 2004 werd de Joke van Rijswijk-prijs ingesteld. Deze prijs wordt uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich inzet en successen boekt in het bevorderen van atletiek voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking.

Belangrijk keerpunt

De Spelen van 1980 waren een belangrijk keerpunt voor de gehandicaptensport in Nederland, blijkt uit onderzoek van het Mulier Instituut. Het evenement veranderde de beeldvorming over mensen met een beperking en bevorderde hun maatschappelijke integratie. Maar de editie van 1980 liet ook zien dat de professionaliteit van de sport zelf nog in de kinderschoenen stond. In de jaren die volgden, werd de gehandicaptensport steeds verder geprofessionaliseerd.

Terug naar nu: Parijs 2024

Dit jaar worden de Paralympische Spelen van 28 augustus tot en met 8 september 2024 in Parijs gehouden. Meer dan vierduizend topsporters komen naar de Franse hoofdstad voor het grootste evenement ter wereld voor sporters met een beperking.

Nieuw dit jaar is het paralympisch TeamNL Huis, de plek waar fans en sporters samenkomen. Op donderdag 29 augustus opent dit Huis zijn deuren in Cabaret Sauvage, een spiegeltent in het Parijse Parc de La Villette. Prinses Margriet zal het TeamNL Huis officieel openen. 

Bezoekers kunnen de paralympische wedstrijden live volgen, huldigingen bijwonen en sporters ontmoeten. Daarnaast wordt het Huis een podium voor ontmoetingen op zakelijk en maatschappelijk gebied. 

Foto boven: Bert Bottemanne tijdens zijn sprong klasse D van 1.60 meter op 27 juni 1980 (ANP)