Regeling gratis VOG steeds meer gemeengoed bij verenigingen

Een sportvereniging moet voor iedereen een veilige, betrouwbare, eerlijke en vooral leuke omgeving zijn. Bij een sociaal veilig sportklimaat hoort het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag. De Regeling Gratis VOG is een van de middelen waarmee NOC*NSF verenigingen stimuleert aan de slag te gaan met een sociaal veilig sportklimaat. Op dat vlak zijn al grote stappen gezet, waardoor deze verklaring van goed gedrag bij steeds meer verenigingen gemeengoed is geworden. Ook dit jaar kunnen clubs die weer gewoon aanvragen.

“Heb jij ‘m al?” en “Samen voor veilige sport” waren de slogans van de campagnes waarmee NOC*NSF en Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN) de afgelopen tijd de Regeling Gratis VOG extra onder de aandacht bracht bij clubbestuurders, sporters, ouders/verzorgers en vrijwilligers. Deze regeling maakt het voor sportverenigingen met aanbod voor kwetsbare doelgroepen (zoals minderjarige kinderen, sporters met een beperking en jonge topsporters) mogelijk gratis een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor vrijwilligers aan te vragen.

Een VOG wordt afgegeven door het ministerie van Justitie en Veiligheid om aan te geven dat het gedrag van een persoon in het verleden geen bezwaar oplevert voor het gevraagde doel. Bij de toetsing wordt dus ook specifiek naar de vrijwilligerstaak gekeken waarvoor de VOG wordt aangevraagd, zoals het geven van trainingen aan kinderen.

Waar een aanvrager eerst nog 30 tot 40 euro moest betalen voor zo’n verklaring, is dat sinds 2018 gratis geworden voor vrijwilligers in de sport. Die maatregel is een direct resultaat van het rapport van de Commissie de Vries uit 2015, waaruit onder andere naar voren kwam dat in de sport, net zoals in de andere sectoren van de maatschappij, veel grensoverschrijdend gedrag plaatsvond.

Het ministerie van VWS besloot vervolgens de drempel om een VOG aan te vragen te verlagen: alle vrijwilligers in de sport die met jongeren en kwetsbare groepen te maken hebben, konden voortaan kosteloos een VOG aanvragen. Omdat NOC*NSF de VOG als een belangrijk onderdeel ziet van de aanpak om de sport veiliger te maken, zijn zij via het Centrum Veilige Sport Nederland de regeling nog meer gaan stimuleren met de genoemde campagnes en ondersteuningstrajecten voor clubs.

Aan het aantal aanvragen is al te zien dat veel verenigingen het thema veilige sport serieus nemen. In 2021 hebben ruim 41.254 vrijwilligers de VOG aangevraagd. In 2022 waren dit 61.170 vrijwilligers, binnen zo’n 4.750 verenigingen die deelnemen aan de Regeling Gratis VOG.

Snel sparren en helpen

De KNHB is al langer bezig om hockeyclubs te stimuleren een VOG aan te vragen voor de vrijwilligers. “We weten allemaal dat een VOG een mooi middel is, maar alleen als onderdeel van een breder beleid van een vereniging of een bond”, zegt Chantal Mies, die zich als Vertrouwenscontactpersoon (VCP) van de bond al geruime tijd met het thema sociale veiligheid in de sport bezighoudt.

Zij heeft de afgelopen jaren gezien dat de hockeysport ook te maken kreeg met ernstige zaken van grensoverschrijdend gedrag. “Casuïstiek helpt helaas wel. Je merkt dat het een aanscherpende werking heeft. Bij veel hockeyverenigingen wordt sneller actie ondernomen doordat bij andere verenigingen iets is gebeurd. Dan wordt de noodzaak van beleid, een gedragscode, VOG en een Vertrouwenscontactpersoon ineens groter voor andere clubs.”

Een duidelijk en ook bekend voorbeeld was de zaak rond Luigi C., die vanuit een kleedkamer heimelijk filmopnames maakte. De KNHB besloot die uiterst vervelende zaak uit 2014 ook binnen de eigen sport in te zetten als casus. “We hebben de voorzitter van die vereniging ook gevraagd om de acties die zij daarna hebben ondernomen breder binnen de hockeysport toe te lichten. Zo sprak hij ook bij ons hockeycongres over de impact van die zaak op de club.”

Mies snapt de ongerustheid bij bestuurders zodra in de media veel wordt gerept over grensoverschrijdend gedrag in de sport. Zeker als het dan nog de eigen sport betreft. “Op het moment dat zoiets gebeurt willen verenigingsbestuurders snel geholpen worden. Omdat we helaas casuïstiek hebben, kunnen we de clubs ook snel helpen. Dat zijn ook altijd momenten waarop wij nogmaals aangeven hoe je preventief stappen kunt zetten met een gedragscode, een vertrouwenscontactpersoon, de referentiecheck van vrijwilligers en het verplicht stellen van een VOG.”

Onderdeel totaalbeleid KNHB

De VOG-regeling staat bij de KNHB dus al lang hoog op de agenda, maar de bond vond het onvoldoende om alleen te roepen dat ze het belangrijk vinden. “We willen dat het een onderdeel is van een totaalbeleid en een uitstraling: wij vinden dit in de hockeysport belangrijk, het is dus een basisvereiste dat je de VOG overlegt. Dat gaan we nu ook voor veel meer groepen laten gelden.” Zo moeten bijvoorbeeld bondsscheidsrechters, officials en vrijwilligers bij evenementen een VOG kunnen laten zien.

Een technische opleiding voor trainers start in dat nieuwe beleid ook met een VOG-check. “Wij willen als bond niet alleen constant laten zien dat sociale veiligheid belangrijk is. We handelen er ook naar en een van de onderdelen is dat je een VOG hebt. Dat moet, als onderdeel van een breder beleid, gemeengoed zijn, ook op de verenigingen.”

Nog belangrijker dan het verhaal vanuit de bond, is het feit dat grote hockeyverenigingen de VOG-regeling al verplicht stellen voor trainers en vrijwilligers. Mies: “We gebruiken die voorbeelden ook naar andere verenigingen: als zij het kunnen dan kan het bij jou op de club ook. In november hadden we de VCP’s en verantwoordelijke bestuursleden van 80 verenigingen bij elkaar om te praten over casuïstiek, machtsmisbruik en met name om meer bekendheid aan de Regeling Gratis VOG te geven. We merken ook gezien de grote belangstelling voor zo’n bijeenkomst dat sociale veiligheid steeds hoger op de agenda komt bij verenigingen. Dat is een goed zaak.”

‘Geen VCP staat alleen’

Dat soort bijeenkomsten voor vertrouwenscontactpersonen worden ook op lokaal niveau opgezet door gemeenten. Op 23 januari organiseerde de gemeente Wijchen-Druten bijvoorbeeld een avond voor alle VCP’s van de lokale sportverenigingen.

Voor Marian Meijer was dat gelijk een goede start voor haar nieuwe rol als de VCP van basketbalvereniging Wyba. “Ik ben begin januari begonnen als VCP. Die avond van de gemeente was voor mij prettig omdat ik zo gelijk tussen wat ervaren collega’s kwam. Er blijken ook veel verschillen tussen verenigingen te zijn. Die kruisbestuiving is leuk en je kunt veel van elkaar leren.”

Meijer trof bij de bijeenkomst al de VCP van handbalvereniging The Flyers, die net als volleybalvereniging Trivos en Wyba gebruikmaken van multisporthal Arcus. Op die avond werd ook besloten om de VCP’s meer te clusteren en zo samen te laten werken. “We gaan elkaar ondersteunen bij het werk van de vertrouwenscontactpersoon. Dat is mooi om zo te beginnen met zijn allen. Dan hoef je niet het wiel zelf uit te vinden. Er zijn toen ook meer groepjes gemaakt, bijvoorbeeld alle voetbalverenigingen en alle tennisverenigingen samen. Eigenlijk staat niemand er meer alleen voor na die avond. Dat vind ik supermooi.”

Het bestuur van Wyba had vorig jaar besloten dat het thema sociale veiligheid in de huidige tijd een grondigere aanpak vraagt dan het tot dusver had. In Meijer vonden ze de juiste persoon voor die opdracht. “Ik heb 27 jaar bij de politie gewerkt en ook met zedenzaken. Ik heb van dichtbij zaken gezien bij sportverenigingen. Een VOG zegt zeker niet alles, maar geeft aan dat je er aandacht voor hebt als club.”

Krachten bundelen

Die aandacht heeft zij in ieder geval zeker voor het thema. Ze is samen met het bestuur gelijk begonnen met het voorbereiden van het hele traject om als vereniging gebruik te kunnen maken van de Regeling Gratis VOG. Ze kon hierbij ook rekenen op de ondersteuning vanuit NOC*NSF. Meijer heeft bijvoorbeeld al de gedragscode herschreven en een duidelijk plek op de website gegeven.

Als vervolgstap gaat Wyba binnenkort beginnen met het aanvragen van VOG’s voor alle trainers en jeugdtrainers. Vanuit haar rol als VCP wil Meijer ook thema-avonden voor alle trainers gaan organiseren. “We willen dan stilstaan bij waarom zo’n VOG nodig is en ook hoe kinderen naar jou kijken als coach.”

Die avonden wil Wyba overkoepelend organiseren met Trivos en The Flyers. Dat is al het resultaat van het contact dat zij met haar collega’s bij die clubs heeft opgezet. “We willen als VCP’s ook twee keer per jaar casuïstiek gaan bespreken. Zo willen we de krachten bundelen in de Arcus sporthal. We zijn wel goed bezig volgens mij!”

Dit artikel verscheen voor het eerst in Sport Bestuur en Management april 2023