Nationale Sportherdenking staat stil bij schaaksport in de Tweede Wereldoorlog
4 mei 2023
De honderden slachtoffers die in de Tweede Wereldoorlog zijn gevallen in het Nederlandse schaken zijn vandaag herdacht tijdens de Nationale Sportherdenking in Amsterdam. Voorzitter Anneke van Zanen-Nieberg van NOC*NSF was bij de plechtigheid aanwezig.
Naast het inhoudelijke programma werden vijf kransen gelegd bij het beeld van Prometheus, het oorlogsmonument van de Nederlandse sport bij de entree van het Olympisch Stadion. Anneke van Zanen-Nieberg legde de bloemen namens NOC*NSF, samen met Bianca de Jong-Mühren van de schaakbond Koninklijke Nederlandse Schaak Bond (KNSB).
Tijdens de plechtigheid was Van Zanen-Nieberg één van de sprekers. In haar toespraak trok zij een vergelijking met de oorlog in Oekraïne. Juist in deze tijd, zo benadrukte zij, is het belangrijk vast te houden aan de olympische waarden respect en vriendschap.
Juist in deze tijd blijven we staan voor de olympische waarden respect en vriendschap en zijn we standvastig om ze door te geven aan de volgende generatie
Anneke van Zanen-Nieberg, voorzitter NOC*NSF
Zwaar getroffen
Elk jaar staat er een specifieke sport centraal tijdens de Nationale Sportherdenking. Dit jaar is voor schaken gekozen om dat de schaakbond deze maand (23 mei) haar 150 jarig jubileum viert.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ook de schaaksport zwaar getroffen. Voor zover bekend zijn er minstens 250 leden van schaakverengingen omgekomen, onder wie veel Joodse schakers.
Recent onderzoek van het Comité Nationale Sportherdenking heeft aangetoond dat minstens 91 leden van schaakclubs in Kamp Westerbork verbleven voordat zij werden vermoord. In Kamp Amersfoort waren dat er 23, waaronder acht leden van de Puttensche Schaakclub, allemaal slachtoffers van de razzia in hun dorp.
Het is dan ook logisch dat schaken deel uitmaakte van het dagelijks leven in de concentratiekampen. Het was één van de laatste mogelijkheden voor wat afleiding van de ellende. Zo zijn er tekeningen bekend van schakers in de Japanse gevangenenkampen in Nederlands-Indië. In 2011 startte Kamp Amersfoort daarom een onderzoek met de vraag welke rol schaken heeft gespeeld als overlevingsmethode.
Onderzoek
Micha Bruinvels, directeur van het Nationaal Monument Kamp Amersfoort, besprak de resultaten van het onderzoek tijdens de Nationale Sportherdenking. Ook was er een gesprek met Frans Muijsson over zijn moeder, Sophia Muijsson-Gazan, die werd vermoord in Auschwitz.
Daarnaast werden alle namen van de oorlogsslachtoffers van het Nederlandse schaken gepresenteerd, waarna ze werden gekoppeld aan de bestanden van het Netwerk Oorlogsbronnen.
