Meest gestelde vragen Sportgala

Eren en waarderen van sporters en coaches door collega-sporters en -coaches en door het Nederlands publiek.

Aanpassingen in de verkiezing in de loop van de tijd

1951:

• verkiezing door sportjournalisten

1997:

• nomineren door sportjournalisten, stemmen door sporters / coaches

2010:

• nomineren door vakjury, stemmen door sporters / coaches
• terug van stemkastjes in de zaal naar het rode potlood in het stemhokje. Tot en met 2009 werd er in het live programma gestemd. Ten behoeve van de objectiviteit in het stemmen, dus om beïnvloeding door leuke filmpjes of acties van genomineerde sporters in de zaal te voorkomen, werd er sinds 2010 vlak voorafgaand aan de uitzending gestemd, met rood potlood in een stemhokje.

2012:

• nomineren door vakjury, stemmen door sporters / coaches en vakjury

2019

• stemrecht is losgekoppeld van het uitnodigingsbeleid. Alle sporters met een A-, HP- of Selectiestatus mogen stemmen

2021

• stemmen verloopt volledig digitaal en anoniem via een volledig onafhankelijke partij

Het NOS│NOC*NSF Sportgala was op woensdagavond 21 december 2022 en werd gehouden in AFAS Live in Amsterdam. NOS en NOC*NSF hebben vorig jaar vanwege de coronapandemie gekozen voor een ander format. Deze opzet wordt doorgezet. Tijdens het Sportgala staan de sportverkiezingen centraal in een live tv-uitzending waarbij de genomineerde sporters en coaches aanwezig zijn. De live tv-uitzending was om  20.30 uur uitgezonden door de NOS op NPO 1.

• Het verkiezingsjaar loopt van 1 december 2021 tot en met 30 november 2022.
  
  
• Sporters, teams en coaches die tussen 1 en 18 december 2022 een uitzonderlijke prestatie leveren, kunnen door middel van een wildcard door de vakjury aan de genomineerden worden toegevoegd.
  
  
• Met de bonden die lid zijn van NOC*NSF stelt NOC*NSF een overzicht op met de in het verkiezingsjaar behaalde medailles op EK’s, WK’s, OS, PS en soortgelijke evenementen.
  
  
• NOC*NSF, NOS en de voorzitter van de vakjury stellen op basis van deze resultatenlijst een shortlist op van ongeveer tien sporters, coaches en teams per categorie. In afstemming met de vakjuryvoorzitter mogen vakjuryleden deze lijst aanvullen.
  
  
• Vakjury nomineert op basis van de shortlists en hun expertise in principe drie nominaties per categorie. Alleen in hele uitzonderlijke gevallen kunnen meer dan drie nominaties per categorie worden vastgesteld.
  
  
• Het daadwerkelijk stemmen gebeurt door de vakjury en de A-, HP en selectiesporters (categorieën Sportman, Sportvrouw, Sportploeg, Paralympische Sporter) en coaches (categorie Coach) in de twee dagen voorafgaand aan de live tv-uitzending. Zij brengen onafhankelijk van elkaar digitaal en anoniem hun stem uit. De stemmen van de vakjuryleden hebben samen een gewicht van 50%. De overige 50% komt van de sporters en coaches.

NOC*NSF, NOS en de voorzitter van de vakjury bepalen op basis van het overzicht van alle sportprestaties van het afgelopen verkiezingsjaar een wat kortere lijst, de shortlist, van ongeveer tien sporters, teams en coaches per categorie.

Op zondag 27 november is per categorie de shortlist bekendgemaakt, waarop de sporters, coaches en sportploegen staan waaruit de jury de genomineerden kiest.

Om het publiek een inkijkje te geven in de lastige taak van de vakjury om te komen tot de nominaties van de verkiezingen voor Sportman, Sportvrouw, Paralympisch sporter, Sportploeg en Coach van het jaar, worden niet alleen die nominaties maar ook de zogenaamde ‘shortlist’ gepubliceerd.

De prestaties worden op een aantal criteria beoordeeld:

• prestatiedichtheid
  o hoeveel concurrentie is er, hoe breed is de top. Zit de top dicht bij elkaar?
  
  
• impact van de sport op het Nederlands publiek
  
  
• niveau van het evenement
  o EK, WK, Olympische / Paralympische Spelen
  
  
• mondialiteit van de sport op topniveau
  o hoe groot is de sport, internationaal, hoeveel beoefenaars? Wereldwijd?
  
  
• gaat het om een ‘hoofdnummer’ of een ‘bijnummer’ in de sport
  o kortebaan zwemmen t.o.v. langebaanzwemmen, veldrijden t.o.v. wegwielrennen
  
  
• bij de coach komt daar aanvullend bij:
  o in hoeverre heeft hij / zij invloed en controle?
  o bondscoach t.o.v. privé- of clubcoach
  o heeft de coach de sporter permanent in de buurt of tijdelijk? Bv Daviscup tennis naast het reguliere tenniscircuit
  o de coach functioneert op topniveau in Nederland of in het buitenland. Hij of zij coacht (leden van) een nationale selectie of is op het hoogste landelijke niveau actief. Natuurlijk heeft de bedoelde coach het afgelopen jaar bijzondere prestaties geleverd met zijn of haar sporters. Het gaat om een coach met de Nederlandse nationaliteit of om een buitenlandse coach die bijzondere prestaties heeft geleverd met Nederlandse sporters.

De vakjury beoordeelt de prestaties op een aantal criteria:

• prestatiedichtheid
  o hoeveel concurrentie is er, hoe breed is de top. Zit de top dicht bij elkaar?
  
  
•  impact van de sport op het Nederlands publiek
  
  
• niveau van het evenement
  o EK, WK, Olympische / Paralympische Spelen
  
  
• mondialiteit van de sport op topniveau
  o hoe groot is de sport, internationaal, hoeveel beoefenaars? Wereldwijd?
  
  
• gaat het om een ‘hoofdnummer’ of een ‘bijnummer’ in de sport
  o kortebaan zwemmen t.o.v. langebaanzwemmen, veldrijden t.o.v. wegwielrennen
  
  
• bij de coach komt daar aanvullend nog bij:
  o in hoeverre heeft hij / zij invloed en controle?
  o bondscoach tov privé- of clubcoach
  o heeft de coach de sporter permanent in de buurt of tijdelijk? Bv Daviscup tennis naast het reguliere tenniscircuit
  o de coach functioneert op topniveau in Nederland of in het buitenland. Hij of zij coacht (leden van) een nationale selectie of is op het hoogste landelijke niveau actief. Natuurlijk heeft de bedoelde coach het afgelopen jaar bijzondere prestaties geleverd met zijn of haar sporters. Het gaat om een coach met de Nederlandse nationaliteit of om een buitenlandse coach die bijzondere prestaties heeft geleverd met Nederlandse sporters.
  
  

Er worden gedurende het jaar heel veel grote successen behaald. Om het de kiezers niet al te ingewikkeld te maken, is het uitgangspunt voor het aantal te nomineren sporters of ploegen per categorie, ook in de Olympische/Paralympische jaren, gesteld op drie, in plaats van op een ongelimiteerd aantal. Alleen in hele uitzonderlijke gevallen kan de vakjury besluiten tot extra nominaties.

We vinden dat de kennis en de expertise van de juryleden zodanig is dat zij een keuze kunnen maken. We willen de vaak lastige klus van het kiezen niet alleen wegleggen bij de stemmers - de sporters en coaches. Een groot deel van het moeilijke werk gebeurt vooraf al door de vakjury. Dat is het selecteren van genomineerde sporters, teams of coaches uit die enorme hoeveelheid aan sporters en coaches die heel goed gepresteerd hebben door het jaar heen.

Uit de nominaties worden in de twee dagen voorafgaand aan de televisie uitzending van het NOS | NOC*NSF Sportgala winnaars gekozen. Sporters brengen digitaal hun stem uit op de sporters, net als de coaches dat doen voor de coachprijs. De stemmen van de sporters en coaches hebben samen een gewicht van 50%. De overige 50% komt van de vakjury.

Stemgerechtigden krijgen vooraf het juryrapport toegezonden, zodat ze een weloverwogen keuze kunnen maken.

De stemming vindt digitaal plaats op maandag 19 en dinsdag 20 december.

Digitaal via een persoonlijke stemlink die iedere stemgerechtigde per e-mail ontvangt.

Een onafhankelijke partij organiseert de digitale verkiezingen en zorgt dat alles anoniem en eerlijk verloopt. Een notaris let op de procedures bij het stemmen en controleert de gang van zaken.

• Bas van de Goor (onafhankelijk voorzitter)
• Lisette van der Geest (vanuit de Nederlandse Sport Pers)
• Foppe de Haan (vanuit de coaches)
• Toon Gerbrands (vanuit de coaches)
• Ellen van Langen (vanuit de oud-winnaars FBK/Jaap Eden)
• Ralf van der Rijst (vanuit NOC*NSF)
• Jelmar Bos (vanuit de paralympiërs)
• Maarten van der Weijden (vanuit de oud-winnaars FBK/Jaap Eden)
• Ewoud van Winsen (vanuit de NOS)

De vakjury wordt samengesteld door NOC*NSF, in samenspraak met de NOS.

De vakjury kent dit jaar drie nieuwe gezichten. Lisette van der Geest (journalist Algemeen Dagblad), Jelmar Bos (oud-paralympisch atleet) en Toon Gerbrands (oud-coach) vervangen Fred Buddenberg, Marije Smits en Mark Lammers, die hun maximale zittingstermijn hadden bereikt.

De vakjury is samengesteld op basis van ervaring en expertise en bestaat uit:

• twee winnaars van de Fanny Blankers-Koen Carrièreprijs of Jaap Eden Award uit verschillende takken van sport
• een Paralympische ex-sporter
• twee (ex-)coaches met een brede scope
• een vertegenwoordigers vanuit de sportjournalistiek, voorgedragen door de Nationale Sport Pers (NSP)
• Vaste zetel voor NOS
• Vaste zetel voor NOC*NSF
• Een onafhankelijke voorzitter

Niet bij de verkiezingen zelf. André Cats is als technisch directeur NOC*NSF wel betrokken bij de samenstelling van de vakjury en hij speelt een rol bij het opstellen van de shortlists. Maar hij is niet betrokken bij het bepalen van de nominaties of het kiezen van de winnaars. Wel blijft hij betrokken bij de continue ontwikkeling van een optimaal verkiezingssysteem.

Om de allergrootste sportlegendes uit de Nederlandse geschiedenis te eren, is de Fanny Blankers-Koen Carrièreprijs ingesteld, de Nobelprijs voor de Nederlandse sport.

Sporters die in aanmerking komen voor deze prijs hebben een aansprekende sportcarrière achter de rug met prijzen op Europese- en wereldkampioenschappen, op Olympische dan wel Paralympische Spelen. Hun uitstraling is internationaal en aansprekend op meerdere terreinen.

De vijf laatste winnaars bepalen samen wie de Fanny Blankers-Koen Carrièreprijs toebedeeld krijgt. Er kunnen in een jaar meerdere winnaars van de prijs zijn.

De kandidaten voor deze categorie worden voorgedragen door de bonden, waarbij NOC*NSF, NOS en de voorzitter van de vakjury ook nog kandidaten kunnen aandragen. Dit gebeurt op basis van de volgende criteria:

De sporter:

• kan qua leeftijd nog actief zijn in maximaal de oudste leeftijdscategorie waarop een junioren WK en/of EK wordt georganiseerd in de desbetreffende tak van sport;
• heeft de potentie om tot de beste senioren ter wereld te gaan behoren;
• heeft in de afgelopen verkiezingsperiode bij internationale evenementen om de medailles gestreden (EJK, WJK of zelfs senioren kampioenschappen) of het nationale senioren team versterkt;
• heeft de Nederlandse nationaliteit.

Wie de Young Talent Award verdient, is heel lastig om te beoordelen. Vooral omdat de meeste sporters en hun prestaties nog vrij onbekend zijn. Dit geldt voor de vakjuryleden, maar nog meer voor de stemgerechtigde sporters. Daarom draagt de vakjury geen genomineerden aan voor deze categorie, maar bepaalt zij direct de winnaar. Ook wordt er in deze categorie geen shortlist bekend gemaakt.

De individuele vakjuryleden verdiepen zich in de verschillende kandidaten, waarna zij in gezamenlijk overleg de winnaar van de Young Talent Award bepalen. De naam van dit Talent wordt bekend gemaakt op de avond van het Sportgala.

Jaap Eden was een Nederlandse sportman die aan het eind van de 19e eeuw als wielrenner én schaatser furore maakte. In vier jaar tijd werd hij driemaal wereldkampioen op de schaats en tweemaal op de fiets.

Absoluut hoogtepunt was het jaar 1895, toen hij zowel op de fiets als op de schaats de wereldtitel veroverde, een prestatie die niemand hem ooit heeft nagedaan.

Het door de befaamde schilder-beeldhouwer Jits Bakker (1937-2014) ontworpen kunstwerk. Het is een bronzen sculptuur.

Sinds 1972. Voorheen was de prijs een bokaal, vaasje, radio.

De sporters (sportman, sportvrouw, sportploeg en Paralympische sporter) krijgen een Jaap Eden. Voor de Coach van het Jaar is er een apart beeld: de Coach Award. De Young Talent Award wordt uitgereikt aan het uitverkoren talent.

De NOC*NSF Coach Award, gemaakt door kunstenaar Hans Koekebacker, staat symbool voor vertrouwen op elkaar, samen naar het hoogste streven zonder elkaar uit het oog te verliezen en los te laten.

Ook de Young Talent Award is door Hans Koekebacker ontworpen. Het ontwerp symboliseert het moment dat de coach op het punt staat het talent los te laten.

In 1951. Abe Lenstra, voetballer, was de Sporter van het Jaar. Dit was tussen 1951 en 1958 de enige titel/categorie.

In 1954. Geertje Wielema, zwemster, werd als Sporter van het Jaar gekozen.

Vanaf 1959 werd er elk jaar zowel een Sportman als een Sportvrouw gekozen.

Eerste winnaars:

• 1959: Sjoukje Dijkstra, kunstschaatsster
• 1959: Arie van Houwelingen, wielrenner

In 1968, met Ajax als winnaar.

In 2002, rolstoeltennisster Esther Vergeer werd winnares.

In 2002, met voetbalcoach Guus Hiddink als winnaar.

In de eerste jaren wordt de prijs uitgereikt bij een sportevenement. Vanaf 2006 vindt deze verkiezing ook op het podium van het Sportgala plaats.

In 2010, de award werd uitgereikt aan snowboarder Dimi de Jong. De uitreiking werd georganiseerd door De Lotto. Naast de Young Talent Award bestaat ook de prijs Talent van het Jaar. Vanwege de Young Talent Award is deze prijs de afgelopen jaren niet uitgereikt.

De eerste talentprijs was de Tom Schreursprijs, voor het eerst uitgereikt in 1973, aan Harm Kuipers. Vanaf 1999 werd daarvoor in de plaats de Junior uitgereikt aan het Talent van het Jaar.

Het initiatief lag in 1951 bij de AVRO. Vanaf 1997 wordt de verkiezing in gezamenlijkheid georganiseerd door NOC*NSF en NOS.