Olympische Spelen van Helsinki 1952
Locatie: Helsinki, Golf van Finland
Data: 14 juli-3 augustus 1952
Openingsceremonie: 19 juli 1952
Sluitingsceremonie: 3 augustus 1952
Officieel geopend door: Juho Paasikivi, president van Finland
Olympische eed afgelegd door: Heikki Savolainen (turnen)
Aantal deelnemers: 4919 (4398 mannen, 521 vrouwen)
Deelnemende landen: 69
Beoefende sporten: 17
Sportonderdelen: 149
Land met meeste medailles: Verenigde Staten 76(40- 19 - 17)
Aantal Nederlandse deelnemers: 104 (78 mannen en 26 vrouwen)
Chef de mission: Karel Lotsij
Nederlandse vlaggendrager opening: Simon de Wit (zeilen)
Aantal Nederlandse medailles: 5 (0 - 5 - 0), 29ste in medailleklassement
Duitsland en Japan mochten voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog weer aan de Spelen meedoen. Voor het eerst sinds de revolutie in 1917 trad de ook Sovjet-Unie in de olympische arena. De strijd tussen Oost en West nam nu ook op sportgebied een aanvang, een prestigegevecht dat niet bevorderlijk was voor de goede olympische sfeer.
De Russen weigerden te verblijven in het olympisch dorp. Voor hen moest een ander onderkomen worden gezocht. Organisatorisch zorgden de Finnen overigens voor voorbeeldige Spelen. De openingsceremonie kende een klein incident. Een geheel in het wit gestoken Duitse vrouw begaf zich op zeker moment naar het spreekgestoelte om daar, naar later bleek, een vredesboodschap uit te spreken. Na enkele woorden werd ze van de microfoon weggetrokken. De 'vredesengel' eindigde die dag ironisch genoeg in een Finse cel.
De Tsjech Emil Zatopek drukte zijn stempel op deze Spelen. Hij won in een week tijd de 5000 m, de 10.000 m en de marathon die hij voor het eerst in zijn leven liep. De prestatie van Zatopek is nimmer geëvenaard. De echtenote van de Tsjech, Dana, maakte het familiegeluk compleet door bij het speerwerpen te zegevieren.
Bij de finale 100 m was er tussen de eerste vier lopers slechts centimeters verschil. De finishfoto wees Amerika's derde keus, Lindy Remigino, als winnaar aan.
Sport in Rusland in opkomst
Voor Fanny Blankers-Koen, de vedette van de Spelen in Londen vier jaar eerder, werd Helsinki een drama. Vlak voor de Spelen kreeg zij een steenpuist op een nare plaats die haar conditie zeer aantastte. Op de 100 m viel ze uit, bij de 80 m horden bereikte ze nog wel de finale, maar gaf daarin na de eerste horde op. Puck Brouwer zorgde voor een kleine compensatie door verrassend tweede te worden op de 200 m.
De Russen vielen nogal tegen in het atletiektoernooi, waar ze bij de mannen geen enkel nummer konden winnen. Revolutionair was hun optreden bij het turnen. Ook bij het roeien en gewichtheffen toonden zij tot de top te behoren. Maar hun totaal aan goud lag ver achter dat van de Verenigde Staten: 22 tegen 40 stuks.
Een vrolijk moment bij het zwemmen deed zich voor na de finish van de 400 m vrije slag bij de mannen. De Fransman Boiteux eindigde verrassend als winnaar en meteen stortte zich een corpulente heer in het water om hem te omarmen. Fotografen schoten toe en vroegen: coach, teamchef, minister misschien? Stralend riep de man: 'Papa!'.
De finale van de zwaargewichten bij het boksen had een opmerkelijk verloop. De Zweed Ingmar Johansson was zo beducht voor de forse Amerikaan Sanders dat hij deze voortdurend ontweek. De scheidsrechter waarschuwde hem een paar keer, maar dat hielp niet. Johansson bleef met een wijde boog om zijn (steeds bozere) tegenstander heen lopen. Diskwalificatie was het gevolg en de jury bepaalde als extra straf dat Johansson de zilveren medaille niet kreeg. Dertig jaar later ontving de Zweed zijn prijs alsnog uit handen van IOC-voorzitter Samaranch. Beide boksers werden prof. Sanders vond in 1955 de dood in de ring, Johansson werd wereldkampioen.
Nederlandse deelnemers:
104 (78 mannen, 26 vrouwen)
Chef de mission: Karel Lotsij
Nederlandse vlaggendrager: Simon de Wit (chef d'équipe zeilers)
De Nederlandse waterpoloploeg, favoriet voor het goud, werd schandelijk behandeld. Op weg naar de finalepoule werd met 3-2 van Joegoslavië gewonnen, maar een protest van de Joegoslaven tegen de leiding van de scheidsrechter werd tot ieders verbijstering door de jury toegewezen. De opnieuw gespeelde wedstrijd werd met 2-1 verloren.
Goud was er voor Nederland bij deze Spelen niet weggelegd. Wel zilver, voor de al eerder genoemde Puck Brouwer, voor de hockeyploeg, de zwemsters Geertje Wielema (100 m rugslag) en Hannie Termeulen (100 m vrije slag) en de 4x100 m vrije slag ploeg dames.
De wereld van 1952
De aandacht van de wereld was in deze periode sterk op Oost-Azië gericht. Kort tevoren was daar de communistische Volksrepubliek China ontstaan. Even later trokken Noord-Koreaanse troepen Zuid-Korea binnen. De VN besloot in te grijpen en een legermacht, waarin de Verenigde Staten de hoofdrol vervulde, mengde zich in de strijd. Het gevaar van een nieuwe wereldbrand was volop aanwezig toen China zich er mee ging bemoeien. Uiteindelijk slaagde geen der partijen er in om zijn wil door te zetten. Maar de ontwikkelingen in Azië bedierven de atmosfeer ook elders in wereld. De bewapeningswedloop nam toe nadat ook de Russen de atoom- en waterstofbom hadden ontwikkeld.
Het in politiek opzicht neutrale Helsinki bleek dan ook een gelukkige keus. De Russen mochten voor het eerst sinds de revolutie van 1917 aan de Spelen meedoen en grepen die gelegenheid aan om de wereld te overtuigen van het hoge niveau dat zij op sportgebied bereikt hadden.
Medailleoverzicht
Land, Goud Zilver Brons
1. Verenigde Staten 40 19 17
2. Sovjet-Unie 22 30 19
3. Hongarije 16 10 16
4. Zweden 12 13 10
5. West-Duitsland 0 7 17
20. Nederland 0 5 0
Nederlandse erelijst
Goud (0)
Zilver (5)
Hockey: mannenploeg, zie ook Roepie Kruize en Dick Loggere
Zwemmen: dames estafetteploeg (4x100 meter vrij)
Atletiek: Puck Brouwer (200m)
Zwemmen: Geertje Wielema (100m rugslag)
Zwemmen: Hannie Termeulen (100m vrije slag)
Brons (0)