Siem Heiden en Willem Kos

Naam: Willem Kos
Geboren: 8 februari 1904 te Oudkarspel
Overleden: 8 maart 1930 te Oudkarspel

1928, Olympische Winterspelen II te Sankt Moritz
Sport: Schaatsen
Onderdeel: 500 meter
Prestatie: 33ste in 56.2 sec.
Onderdeel: 1500 meter
Prestatie: gevallen
Onderdeel: 5000 meter
Prestatie: 19de plaats in 9 min. 34.2 sec.

Naam: Siem Heiden 
Geboren: 12 maart 1905 te IJsselmonde
Overleden: 3 augustus 1993 te Rotterdam

1928, Olympische Winterspelen II te Sankt Moritz
Sport: schaatsen
Onderdeel: 500 meter
Prestatie: 27ste plaats in 49.9 sec.
Onderdeel: 1500 meter
Prestatie: 18de plaats in 2 min. 33.1 sec.
Onderdeel: 5000 meter
Prestatie: elfde plaats in 9 min. 10.0 sec

Na de gouden jaren van Jaap Eden aan het begin van de twintigste eeuw was het een tijdje droevig gesteld met de Nederlandse wintersporters. Zozeer zelfs dat Nederland geen deelnemers afvaardigde naar de eerste Olympische Winterspelen, van 1924 in Chamonix.

In 1928 hing de vlag er beter voor en werden er zeven Nederlanders uitgezonden naar Sankt Moritz: vijf bobsleeërs en twee schaatsers, Siem Heiden en Willem Kos. De omstandigheden ter plaatse waren echter niet ideaal. De Nederlandse sportofficials hadden alle beschikbare bedden in het hotel reeds voor zichzelf gereserveerd, zodat de schaatsers op de grond en in de badkuip moesten slapen.

Scheur in het ijs
Op 11 februari 1928 kwamen Heiden en Kos uit op de 500 meter, waarmee ze de eerste Nederlanders ooit waren die in actie kwamen op de Olympische Winterspelen. De strijd tussen de Fin Clas Thunberg en de Evensen eindigde onbeslist, waardoor beide schaatsers het goud kregen omgehangen. Omdat drie rijders op de tweede plaats eindigden, besloot het IOC geen zilveren medaille uit te reiken.

Beide Nederlanders eindigden in de achterhoede: Kos werd 33ste en Heiden 27ste. De twee reden eveneens de 1500 meter en de 5000 meter. Ook op deze afstanden kon het duo geen potten breken. Vooral Kos werd achtervolgd door pech. Op de 500 meter viel hij over een vastgevroren piket. Op de schaatsmijl struikelde hij over een scheur in het ijs en haalde hij de eindstreep niet.

De beste Nederlandse prestatie deze Spelen kwam van Heiden, die de 5 kilometer aflegde in een tijd van 9 minuten en tien seconden, goed voor de elfde plaats. Hij versloeg in een spannende race de Fin Backman, tot groot genoegen van Prins Hendrik, die als toeschouwer op de tribunes zat.

Gerochel uit een sneeuwhoop
Jaren later vertelde Heiden hierover een bijzonder verhaal aan schaatshistoricus Marnix Koolhaas. De echtgenoot van koningin Wilhelmina nodigde Kos en Heiden na de 5.000 meter uit voor een drankje. Na het nodige alcohol te hebben genuttigd, liepen de twee schaatsers licht aangeschoten door de sneeuw terug naar hun verblijf. Tot ze opeens gerochel hoorden vanuit een sneeuwhoop. Het was de prins der Nederlanden, die zo dronken en onderkoeld was dat hij niet meer op eigen benen kon staan. Dankzij de schaatsers was Hendrik niet doodgevroren, wat vanzelfsprekend geheim moest blijven. De adjudant van de prins overhandigde Kos en Heiden zes sloffen sigaretten met gouden Hollandse leeuwtjes in ruil voor zwijgen. Vlak voor zijn dood verbrak Heiden het stilzwijgen.

Kos overleed twee jaar na de Spelen van Sankt Moritz aan tbc. Heiden was een langer leven beschoren en reed in 1933 zelfs nog een wereldrecord op de 5.000 meter. In 1993 blies hij zijn laatste adem uit.

Bronnen:
• Olympisch Oranje, Ton Bijkerk (Spaar en Hout, 2012)
• 100 jaar Nederland op de Olympische Spelen (NOC*NSF, 2012)
• Kroniek Olympische Spelen, Elsevier 1987
• Sportgeschiedenis.nl
• Schaatsen.nl