Olympische Spelen van Mexico City 1968

Plaats: Mexico-Stad, Acapulco (Mexico)
Opening: 12 oktober 1968
Sluiting: 27 oktober 1968
Opening verricht door: Gustavo Diaz Ordaz, president van Mexico

Deelnemende landen: 112
Sporten: 20
Sportonderdelen: 172
Deelnemers: 5.557 van wie 783 vrouwen

Nederlandse deelnemers: 107, van wie 25 vrouwen
Nederlandse medailles: 7 (3-3-1)
Plaats in landenklassement: 17
Nederlandse chef de mission: dr. A.H.J. van Dokkum
Nederlandse vlaggendrager opening: Fred van Dorp (waterpolo)
Nederlandse vlaggendrager sluiting: Fred van Dorp (waterpolo)

Mexico-Stad ligt op grote hoogte en voor sportlieden afkomstig van landen op zeeniveau bleek dat vooral bij duursporten een niet geringe handicap. Het verloop van de strijd op de 10.000 m was wat dat betreft tekenend. Sommige toch goed getrainde atleten waren al ver voor de finish de uitputting nabij. Artsen en verplegers stonden met zuurstoftankjes en brancards aan de kant klaar om hen bij te staan. Afrikaanse atleten voeren er wel bij en wonnen alle loopnumers boven de 800 m.

Ook bij het zwemmen waren er problemen. De Russin Galina Prozoemensjikova, ver vooruit op de 200 m schoolslag, stortte op de laatste 50 meter volkomen in. De Amerikaan John Ferris (brons op de 200 m wisselslag) zakte op het erepodium in elkaar.

Mexico kende drie primeurs. Voor het eerst was het aan een vrouw (de Mexicaanse atlete Enriqueta Basilio Sotelo) gegund als laatste van een reeks estafettelopers in het stadion het Olympisch vuur te ontsteken. Voor vrouwen was er een sekse-test. Al jaren waren er geruchten dat sommige vrouwen in de Olympische arena die naam niet toekwam. Verder werd er voor het eerst gecontroleerd op het gebruik van doping. Opmerkelijk was voorts dat de wegen van Oost- en West-Duitsland zich scheidden in Mexico. Sinds 1956 waren de beide landen op last van het IOC steeds met een gecombineerde ploeg aangetreden.

De Spelen van Mexico vinden plaats in een onrustige tijd, het woelde en gistte overal in de wereld, en dat werkte door op de sfeer van de Spelen. Grote opschudding veroorzaakten de Amerikaanse zwarte atleten Tommie Smith en John Carlos. Na respectievelijk goud en brons te hebben gewonnen op de 200 m kwamen zij op kousenvoeten naar het erepodium gelopen, bogen daar tijdens het spelen van het Amerikaanse volkslied het hoofd en staken een zwartgehandschoende vuist omhoog. Het was een protest tegen de armoede en discriminatie van de zwarten in de VS. Beide atleten werden na deze Black Power demonstratie uit de Amerikaanse ploeg en uit het olympisch dorp gezet.

Revolutie bij hoogspringen
De meest opzienbarende atletiekprestatie werd geleverd door de Amerikaan Bob Beamon. Hij verbeterde het wereldrecord bij het verspringen niet met enkele centimeters, maar met liefst meer dan een halve meter en bracht het op 8.90 m. Hij overkliefde bijna de gehele zandbak.

Het duurde even voor het resultaat bekend werd, want de optische meetapparatuur was niet op een dergelijke afstand ingesteld. Er moest een ouderwets meetlint aan te pas komen.

Toen Beamon kennis van de afstand nam, viel hij op zijn knieën en sloeg de handen voor het gezicht. 'Droom ik? Ik droom toch niet, hè?', vroeg hij aan vriend en rivaal Ralph Boston, de kampioen van 1960. Het had Beamon allemaal meegezeten: de ijle lucht, de ideale temperatuur en vochtigheidsgraad, de maximaal toegestane rugwind en... de sprong van zijn leven. Pas in 1991 werd Beamans record verbeterd.

Voor een revolutie bij het hoogspringen zorgde de Amerikaan Dick Fosbury door eerst met hoofd en rug en pas daarna met de benen over de lat te gaan, de geboorte van de Fosbury-flop. Hij haalde er 2.24 m mee. Zijn landgenoot Al Oerter leverde een andere prestatie van formaat: voor de vierde achtereenvolgende keer won hij het discuswerpen.
Nederland streek bij deze Spelen drie keer goud op: De wielerploeg (Joop Zoetemelk, Fedor den Hertog, Jan Krekels en René Pijnen) op de 100 km ploegentijdrit, de zwemster Ada Kok op de 200 m vlinderslag en de roeier Jan Wienese op het nummer skiff.

De roeiploeg was wel heel succesvol, want de dubbel-twee Droog en Van Dis en de twee met stuurman Van Nes, Suselbeek en Rijnders (st) veroverden zilver. Dat eremetaal was er ook voor de wielerenners Loevesijn en Jansen op de tandem. Verrassend brons was er voor atlete Mia Gommers op de 800 m.

De Nederlandse ploeg kampte ook met de nodige problemen en incidenten. Het begon al vlak voor het vertrek. Atletiek-coach Wil Westphal van de sterke 4 x 100 m dames ploeg trok zich op het laatste moment terug omdat hij het oneens was met het beleid; in Mexico werd soigneur Sjeng Collard naar huis gestuurd omdat hij wielrenners injecties had gegeven, wat hem uitdrukkelijk verboden was; de bokser Henko Baars kreeg pas in Mexico te horen dat zijn gezondheidstoestand deelname aan de Spelen niet toeliet.

Ook atlete Lia Louer-Hinten moest in Mexico van deelname afzien, maar om geheel andere reden. Ze bleek tot haar eigen verbazing enkele maanden zwanger.

De wereld van 1968
Dit was een tijd vol politieke beroering. Tjechoslowakije beleefde zijn 'Praagse lente'. Het regime van Dubcek had hervormingen doorgevoerd die de Russen niet welgevallig waren. Het leger van het Warschau Pact greep in, maar de atmosfeer van de Oost- en West-ontspanning verhinderde dat het Westen zou interveniëren.

In Azië sleepte de Vietnam-oorlog zich voort, ondanks de inzet van een half miljoen Amerikaanse soldaten. Na de oorlog in Korea was dit de tweede keer dat de VS met de grenzen van zijn militaire kracht geconfronteerd werd. In de Westerse wereld ontwikkelden zich protestbewegingen die afbreuk deden aan de reputatie van de Verenigde Staten.

West-Europa en de VS waren ook het toneel van felle studentenrevoltes tegen misstanden aan de universiteiten. In Mexico kwamen sociale spanningen tot uitbarsting en werden demonstraties aan de hoofdstedelijke universiteit bloedig neergeslagen. En in de VS was een beweging op gang gekomen die protest aantekende tegen de achterstelling van de zwarte bevolking.

Medailleoverzicht

Goud Zilver Brons
1. Verenigde Staten 45 28 34
2. USSR 29 32 30
3. Hongarije 10 10 12
4. Duitsland (West-) 9 9 7
5. Japan 11 7 7

19. Nederland 3 3 1

Nederlandse erelijst

Goud (3)
Roeien: Jan Wienese (skiff)
Wielrennen: mannen wielerploeg (ploegentijdrit) 
Zwemmen: Ada Kok (200m vlinderslag)

Zilver (3)
Roeien: Droog/Van Dis (dubbeltwee)
Wielrennen: Jansen/Loevesijn (tandem)
Roeien: Twee met stuurman

Brons (1)
Atletiek: Maria Gommers (800m)

Gerelateerde verhalen:

Atletiek: Estafetteploeg: nooit een recordtijd die zo lang in de boeken stond
Gewichtheffen: Piet van der Kruk
Waterpolo: Vlaggendrager Olympische Spelen 1968 Fred van Dorp overleden

Bronnen:

• NOC*NSF
• Olympisch Oranje, Ton Bijkerk, (Spaar en Hout 2012)