Olympische Spelen van Melbourne 1956

Locatie: Melbourne, Port Philip Bay (Aus)*
Openingsceremonie: 22 november 1956
Sluitingsceremonie: 8 december 1956
Officieel geopend door: Prins Philip, Hertog van Edinburgh
Olympische eed afgelegd door: Ron Clarke (atletiek)

Aantal deelnemers: 3186 (2816 mannen, 370 vrouwen)
Deelnemende landen: 67
Beoefende sporten: 16
Sportonderdelen: 145

*Vanwege quarantainebepalingen werden de hippische evenementen van de Olympische Spelen in 1956 gehouden in Stockholm.

Locatie: Stockholm (Zwe)
Openingsceremonie: 10 juni 1956
Sluitingsceremonie: 17 juni 1956
Officieel geopend door: Koning Gustav IV Adolf van Zweden
Olympische eed afgelegd door: Henri Saint Cyr (hippische sport)
Deelnemende landen: 29
Aantal deelnemers: 158 (145 mannen, 13 vrouwen)

Nederlandse deelnemers: 1
Nederlandse medailles: 0

Tot verbijstering en afgrijzen van het Westen viel het leger van de Sovjet-Unie in de late herfst van 1956 Hongarije binnen om daar een volksopstand bloedig de kop in te drukken.

Onder deze omstandigheden vond het Nederlandsch Olympisch Comité, onder aanvoering van voorzitter Linthorst Homan, dat niet aan de Spelen van Melbourne kon worden deelgenomen. Deze zouden op 22 november, in de Australische zomer, beginnen. Sport bedrijven met de Russen aan wier handen bloed kleefde, achtte men uit den boze. De sporters zelf werden over dat besluit niet geraadpleegd.

Een aantal sporters is al in Australië als het besluit genomen wordt, inclusief de directeur van het NOC, dr. W. Van Zijll, die in Melbourne functioneert als kwartiermeester. Op 7 november ontvangt hij het volgende telegram:

‘Buitengewone algemene vergadering besloot Nederlandse olympische deelneming terugtrekken stop Verlaat allen Olympisch Dorp stop Zoek elders onderdak stop Draag burgerkleding indien onmogelijk verwijder badge stop Wacht komst Paulen leaving 11 november vlucht KL 845 voor verdere instructies stop cancel all hotelreservations maar reserveer hotel Windsor voor Paulen en Quarles leaving 15 november stop Sorry, sterkte. NOC.'

Hockeyers en zeilers probeerden later het NOC nog tot andere gedachten te brengen, te meer omdat alle andere landen wel naar Melbourne gingen (inclusief Hongarije zelf), maar hun pogingen liepen op niets uit.

De Nederlandse ploeg voor Melbourne zou bestaan uit 58 leden (waaronder 13 vrouwen) en achttien officials, met Pahud de Mortanges als algemeen leider en Kees Kerdel als chef de mission. De teleurgestelde atleten kregen later een oorkonde met als tekst:

'Het is schoon een deelnemer te zijn aan de Olympische Spelen. Uw teleurstelling dat ons land zich uit de Spelen te Melbourne 1956 terugtrok is dus begrijpelijk, is menselijk. Het is ook schoon te strijden tegen een teleurstelling. Gij hebt dat laatste gedaan en Uw teleurstelling overwonnen. Daarmede hebt gij een zege behaald op Uzelf, en tevens de beste hulde aan de Spelen in hun ware bedoeling gebracht'.

Op 22 november 2006 was het precies vijftig jaar geleden dat de Olympische Spelen in Melbourne werden geopend. NOC*NSF koos deze dag om officieel excuses aan de leden van het Nederlandse Olympische ploeg aan te bieden voor het besluit om in 1956 de Nederlandse sporter terug te trekken en niet mee te doen aan de Olympische Spelen. Tijdens een lunch in het Kurhaus in Scheveningen kregen de leden van de Nederlandse Olympische ploeg uit handen van Erica Terpstra en Ada Kok de Melbourne 1956 Award uitgereikt.

Andere Tijden maakte in de aanloop naar de Spelen van Sydney in 2000 een reconstructie van de besluitvorming over het terugtrekken van de Nederlandse ploeg uit Melbourne. Deze is te lezen en te bekijken op Geschiedenis24.

Wit-Russische kolonel in Stockholm
Vanwege de strenge Australische quarantainebepalingen werden alle hippische onderdelen afgewerkt in Stockholm. De paardenwedstrijden vonden plaats van 10 tot en met 17 juni 1956. Dit was een half jaar voor de Russische inval in Hongarije, die op 4 november plaatsvond. Alexis Pantchoulidzew was de enige Nederlandse deelnemer in de Zweedse hoofdstad. Deze voormalige Wit-Russische kolonel was de stiefvader van Prins Bernhard. Op het onderdeel dressuur eindigde hij als 28ste.

De Spelen van 1956 in Melbourne verliepen overigens, op één uitzondering na, zonder incidenten. Bij het waterpolo stuitten Hongarije en de Sovjet-Unie op elkaar. Het werd een veldslag boven en onder water. De Hongaar Ervin Zador moest het bad verlaten met een hevig bloedende hoofdwond, na een klap van een van zijn tegenstanders Valentin Prokopov. Hongarije won de confrontatie met 4-0 en veroverde later de gouden medaille. In 2006 verscheen de film Freedom's Fury, waarin Zador en de 'Bloed-in-het-water-wedstrijd' centraal staan, tegen de achtergrond van de Russische inval in Hongarije.

Zeer sportief ging het toe bij de 3000 m hindernisloop. De Brit Chris Brasher snelde met een kreet van vreugde als eerste door de finish, maar het lachen verging hem snel. De jury diskwalificeerde hem wegens hinderen. Zijn naaste rivalen, de Noor Larsen en de Hongaar Rozsnyoi, kwamen echter voor hem op. Een beetje trekken en duwen hoort erbij, daar doen we niet moeilijk over, vertelden ze de jury. En zo kreeg de hevig ontdane Brasher toch zijn gouden medaille.

Begin Fraser-tijdperk
Voor de Franse Algerijn Alain Mimoun, bij vorige Spelen steeds tweede achter Zatopek, brak nu de dag van glorie aan: hij won de marathon waarin zijn beroemde rivaal zesde werd.

Bij het zwemmen maakte de wereld kennis met de fenomenale Australische Dawn Fraser die de 100 m vrije slag won en dat ook bij de Spelen van 1960 en 1964 zou doen. In 1956 werd ze de nacht voor de finale gekweld door hevige nachtmerries, waarin ze voortdurend door spaghetti moest zwemmen.

Gegniffeld werd er door de kenners bij het gewichtheffen. In de categorie zwaargewicht eindigden de Amerikaan Anderson en de Argentijn Selvetti gelijk. Beiden brachten in totaal 500 kg omhoog. Het lichaamsgewicht moest nu de beslissing brengen. Anderson, die met zijn 315 pond in 1956 aan een vermageringskuur was begonnen, werd winnaar, omdat hij de 'lichtste' was. Hij woog nog maar 270 pond, zijn tegenstander 280.

Midden in de kilte van de Koude Oorlog warmde de sportgemeenschap in het Olympisch dorp zich aan een romance tussen de Amerikaanse Olympisch kampioen kogelslingeren Harold Conolly en de Tsjechische Olympisch kampioene discuswerpen Olga Fikotova. Of er geen ijzeren gordijn bestond. Olga werd snel na de Spelen naar huis gestuurd. Maar er was geen houden meer aan. Het tweetal trouwde in 1957. Emil Zatopek was getuige.

De wereld van 1956
Tekenend voor de nieuwe verhoudingen was dat de Spelen voor het eerst in een land buiten Europa of de Verenigde Staten werden gehouden. Het Australische Melbourne trad nu als gastheer op.

Van verstrekkende betekenis was dat de wereld na de dood van Stalin een zekere ontspanning tegemoet ging. Maar daar kwam in 1956 plotseling een einde aan; het was het jaar van de Russische inval in Hongarije. Maar ook van de Engels-Franse actie rond het Suez-kanaal en van de Israëlische oorlog tegen Egypte. Voor Nederland, Zwitserland en Spanje was het Russische optreden aanleiding voor een boycot, terwijl Hongarije zelf niet thuis bleef. Voor de Volksrepubliek China was de deelname van Taiwan aanleiding om wel van de Spelen weg te blijven.

Medaille overzicht

Goud Zilver Brons
1. USSR 37 29 23
2. Verenigde Staten 32 25 17
3. Australië 13 8 14
4. Hongarije 9 10 7
5. Duitsland (West/Oost gecomb.) 6 13 7

Nederland niet aanwezig in Melbourne, wel in Stockholm; geen medailles

Bronnen:

• NOC*NSF
• Kroniek Olympische Spelen, NOC 75 (Elsevier, 1987)
• Statistische gegevens: Olympisch Oranje, Ton Bijkerk (Spaar en Hout, 2012)