Transvrouwen kunnen na transitie en hormoonbehandeling een resterend prestatievoordeel behouden ten opzichte van vrouwelijke topsporters. Dat concludeert NOC*NSF op basis van onderzoek van onder meer de Erasmus Universiteit. Om een eerlijke vrouwencompetitie op nationaal topsport-niveau te waarborgen, zal in sommige sporten deelname van transvrouwen dan ook niet mogelijk zijn.
In de breedtesport geeft NOC*NSF zoals bekend prioriteit aan volledige inclusie als het gaat om de deelname van transpersonen of mensen in transitie. Iedereen moet kunnen sporten en moet zich welkom voelen bij de sportclub of vereniging. Om eventuele (praktische) dilemma’s die zich daarbij voordoen, te kunnen oplossen, bracht NOC*NSF, in samenwerking met deskundigen, een Handreiking uit voor de sportbonden. Ook voor de topsport is er nu zo’n Handreiking, al maakt die tegelijk duidelijk hoe complex het is om algemene conclusies te trekken. NOC*NSF staat voor inclusie, maar ook voor een eerlijke competitie, zowel voor mannen als vrouwen. Er is dan ook behoefte aan duidelijkheid over het effect van (hormonale) transitie op het prestatievermogen per sport.
Per sport verschillend effect
Representatief onderzoek op dit terrein ontbreekt nog, gezien het zeer geringe aantal professionele transpersonen in de topsport wereldwijd. Daarom heeft NOC*NSF drie jaar geleden de Erasmus Universiteit gevraagd een review te doen van alle relevante studies die op dit moment beschikbaar zijn. Deze zogeheten systematic review is afgerond en wordt in de loop van 2026 wetenschappelijk gepubliceerd. Uit het onderzoek komt de duidelijke tendens naar voren dat er bij transvrouwen ook ná de hormoonbehandeling en verlaagd testosteron-gehalte een prestatievoordeel kan blijven bestaan. Ook wordt uit ander onderzoek duidelijk dat er biologische factoren zijn, die het ‘spiergeheugen’ bepalen. Dit kan ook na testosteron-daling alsnog zorgen voor mogelijk prestatievoordeel.
Het mogelijke prestatievoordeel dat transvrouwen in de nationale topsport kunnen hebben, verschilt sterk per sport.
Net zoals overigens het verschil in topprestaties tussen mannen en vrouwen per sport sterk varieert. (Bij zwemmen is dit bijvoorbeeld 12 procent en bij gewichtheffen 30 procent, bij gelijk gewicht van man en vrouw).
Handreiking voor bonden: hoe regels op te stellen?
Het effect per sport vraagt dus om nader onderzoek om goed te kunnen beoordelen of er nog sprake is van een eerlijke vrouwencompetitie bij deelname van transvrouwen. In de praktijk zien we dat sportbonden zich hierin verdiepen als er een casus speelt of veel vragen komen. Zo heeft Rugby Nederland na vragen over veiligheid inclusiebeleid vastgesteld op basis van bepaalde voorwaarden. Dat beleid is tot stand gekomen met een panel van deskundigen en een klankbordgroep van betrokkenen.
De Handreiking transpersonen in de topsport geeft bonden richtlijnen hoe ze kunnen komen tot regels en eventuele voorwaarden met betrekking tot hun nationale top. Aanbeveling is eveneens om een expert-panel in te stellen en een klankbordgroep in te richten.
Polarisatie ongewenst en beschadigend
De maatschappelijke discussie over vooral deelname van transvrouwen in de (top)sport, leidt steeds vaker tot gepolariseerde standpunten en debat. De persoonlijk gerichte hatelijke uitingen hierover op social media zijn zeer beschadigend voor individuele sporters die een transitie hebben doorgemaakt. NOC*NSF betreurt de polarisatie rond het thema, ook omdat daarmee de ruimte verdwijnt voor een genuanceerd standpunt op basis van de bschikbare wetenschappelijke bevindingen.
Federaties internationaal bepalend
Voor internationale competities geldt – voor alle sporten – dat de Internationale Federaties de regels bepalen over deelname van transpersonen. In het geval van o.a. atletiek, zwemmen en darts is al vastgesteld dat transpersonen alleen onder strenge voorwaarden kunnen meedoen of zijn uitgesloten van de competitie.
