Hoe blijf je mentaal gezond tijdens de lockdown?

Weer schakelen. Aanpassen aan een nieuwe situatie. Verwerken van nieuwe informatie. De nieuwe lockdown vraagt veel van ons als maatschappij. Hoe kunnen we hier als sporter en mens het beste mee omgaan? We vroegen het Paul Wylleman, hij is onze TeamNL-expert op het gebied van prestatiegedrag en adviseert onze topsporters op mentaal gebied. “Probeer op zoek te gaan naar een nieuwe structuur.” 

Paul, om even algemeen te beginnen. Een lockdown. Wat doet dat met een mens? 
“Hoewel de reacties op zo’n beperking natuurlijk per persoon verschillen, kan je wel stellen dat bij velen vaak eerst een gevoel van onzekerheid ontstaat. Meestal komt dat al naar boven in aanloop naar de lockdown, een situatie die bijna niemand in Nederland ooit eerder heeft ervaren. Dat geeft spanning en onrust over wat er wel of niet mogelijk is. Over wat we zelf nog wel of niet in eigen handen hebben.” 

“Die gevoelens kunnen van invloed zijn op iemands motivatie. De eerste lockdown gooide bij vele topsporters en coaches de agenda overhoop. Doelen die plots wegvallen en een gebrek aan perspectief kunnen ontmoedigend werken. Niet alleen het zicht op de lange termijn veranderde dus, maar ook die dagelijkse routine en het contact dat je daarin hebt met anderen. Dat geldt natuurlijk voor iedereen. We vinden het moeilijk om ons leefritme snel en gedwongen aan te passen. Dit heeft dan vaak ook impact op onze emoties en op ons mentale welzijn.” 

Wat is de grootste uitdaging waar we in de sport de tijdens de eerste lockdown tegenaan zijn gelopen? 
“Als ik kijk naar de topsport, was dus de planning een groot issue bij de eerste lockdown. Daarnaast moet je baas worden over de situatie. Sporters, coaches en stafleden gingen dus op zoek naar oplossingen. Hoe kan je thuis trainen zonder de mogelijkheden die je anders hebt? Iedereen in topsport moest dus niet alleen het dagelijkse gedrag veranderen maar tegelijkertijd ook oplossingen zoeken hoe ze op de gekozen weg door konden gaan. Topsporters en hun coaches zijn normaal gesproken vaak weg van thuis. En nu waren ze onverwacht veel en lang thuis. Hoe bouw je dan een dagelijkse trainingsroutine op, rekening houdend met bijvoorbeeld je partner of met je gezin?”  
 
Veranderingen met mentale en sociale impact. 
“Zeker voor topsporters die hadden gedacht te stoppen na de Spelen van 2020. Corona heeft gezorgd voor uitgestelde carrière-wendingen en tot het einde van topsportloopbanen. Ik ben blij dat we snel aandacht konden besteden aan de psychologische impact van corona. Onze aanbevelingen werden ook snel door het Internationaal Olympisch Comité (IOC) overgenomen en internationaal verspreid. We hebben dan ook snel ons TeamNL-netwerk van psychologen ingeschakeld. Vaak voor een reflecterend gesprek, soms voor extra aandacht voor psychologische problemen.” 

In de breedtesport is het wegvallen van de sociale binding een belangrijk item. Kan je uitleggen waarom dat er zo toe doet voor de mens? 
“Wij zijn sociale wezens. Dat geldt voor alle leeftijdsgroepen. We hebben allemaal een bepaalde behoefte aan sociale interactie. Misschien ken je de film Cast Away nog, met Tom Hanks. Hij belandt op een onbewoond eiland en sluit vriendschap met aangespoelde volleybal, Mister Wilson. Die verhaallijn staat symbool voor onze behoefte aan contact.”  

Hoe bedoel je? 
“Als clubs niet meer de functie kunnen vervullen die ze hiervoor wel hadden, valt een ankerpunt onverwacht weg uit ons leven. Zo kan er voor mensen die wat ouder of alleenstaand zijn, een groot gemis ontstaan. Ik zou clubs daarom zeker adviseren om te blijven investeren in het behouden van contact met hun leden. Zoek elkaar op bijvoorbeeld online op, blijf van elkaar op de hoogte. Het kan voorzien in onze behoefte aan sociale verbondenheid en bijdragen aan ons mentale en sociale welzijn. Die kant sneeuwt vaak onder bij onze fysieke gesteldheid, maar is in mijn ogen minstens zo belangrijk.” 

Wat is jouw meest gegeven advies aan de topsporters die jij begeleidt? 
“Uiteraard is er door de komst van het coronavirus veel veranderd. Vaak gaat het eerst om aandacht te besteden aan de emoties die op dat moment een sterke impact hebben op de sporter. Het is goed om die teleurstelling en woede over veranderde plannen te uiten. In zo’n onzekere periode hopen problemen zich soms op. Het tegelijk oplossen van die problemen lukt niet altijd. Het is dan ook goed om dat stapje voor stapje te doen.”  

“Breng structuur aan in die wirwar van uitdagingen. Waar moet de aandacht eerst naar toe gaan en wat kan daarna opgepakt worden? Wat werkt en kan gebruikt worden als basis van de nieuwe structuur, en wat moet verbeterd worden? Sporters doen dit samen met hun coach of andere stafleden. Lukt dit niet, dan kunnen ze terecht bij de TeamNL-experts. Bij ons team van topsportleefstijlcoaches en psychologen, of bij de medische ondersteuning.” 

Hoe kan de topsport op dit vlak een voorbeeld zijn voor de rest van de maatschappij? 
“Topsporters en hun begeleiders analyseren en zoeken oplossingen. Vaak dankzij een oplossingsgerichte houding, in combinatie met creativiteit en vindingrijkheid. Reflecteren vanuit een vaste basis. Zelfs in deze bijzondere situatie hoeft dus niet alles te veranderen. Ze nemen een zogeheten ‘kredietperspectief’ aan.” 
 
Wat houdt dat in? 
“Dat je kijkt naar wat goed gaat en dat niet alleen in stand houdt, maar zelfs versterkt. Zo waren er coaches die met hun team werkten aan thema’s waar ze eerst minder tijd voor hadden of nu meer aandacht aan wilden besteden. Zoals aan weerbaarheid en veerkracht, aan het omgaan met tegenslagen en onzekerheid of aan hun motivatie en planning.”  
 
“Sporters en coaches zullen vaak ook snel schakelen en doorpakken om zo goed mogelijk structuur en controle te behouden. En daarbij zullen ze ook een beroep doen op hun sociale netwerk, hun coach of andere teamleden, hun partner of vrienden. Die eigenschappen zijn voor ieder individu prettig om te hebben, maar dat geldt helemaal in de wereld waarin we nu zijn beland. Mogelijk biedt deze situatie ook ruimte en nieuwe kansen. Zoals tijd om jezelf verder te ontwikkelen.” 
 
Hoe ziet dat in de praktijk eruit? 
“Stel, je bent een volwassen hockeyer. Door de gevolgen van corona kan je je sport niet meer uitoefenen. Denk dan niet: dit is het dan. Probeer in alternatieven te denken. Welke sporten mogen nog wel? Fietsen? Wandelen? Hardlopen? Kan je zo in je sportbehoefte voorzien? Of kijk op tv of internet, zoals Fit met TeamNL, voor oefeningen om fit te blijven. Blijf niet bij de pakken neer zitten. Durf nieuwe opties te verkennen en zet door. Belast jezelf niet te zwaar met de negatieve kanten en probeer te zien wat je hebt en waar je nog voluit voor kan gaan.”  
 
En het sociale gemis? 
“Dat is er uiteraard ook. Probeer dat op te vangen door online contact te houden tijdens het joggen of wandelen. Zo blijf je op een alternatieve manier toch bij elkaar. Het is inderdaad niet hetzelfde. Maar met een attitude om je routine en verwachtingen wat los te laten in combinatie met creativiteit en sociale steun kan je de oude situatie wel zo goed mogelijk benaderen.”