Een half jaar werk ik nu als directeur topsport bij NOC*NSF. In de vele kennismakingsgesprekken komt steevast het woord integriteit voor. Het raakt altijd aan emotie. Ook bij mij. Als ex-zwemcoach vraag ik me regelmatig af: heb ik misschien ook ooit een grens overschreden? En áls dat zo is, durft diegene dan – alsnog – te zeggen: "André, dat was destijds voor mij een onprettig gesprek"? En heb ik collega’s wel voldoende gewezen op hun gedrag, als ik vond dat dat niet binnen de grenzen bleef?
Mijn emotie geldt ook de terugkerende publicaties over de negatieve ervaringen in de verschillende takken van sport. Het is verdrietig dat veel mensen niet eerder of op een andere manier hun hart hebben durven luchten. Het is zonde dat ongewenst gedrag van mensen niet meteen bespreekbaar gemaakt is. Het is óók verdrietig dat soms publiekelijk persoonlijke rekeningen vereffend worden. Want laten we eerlijk zijn: niets menselijks is ook ons – sporters en coaches – vreemd. Het gebeurt in de Tweede Kamer, in de zorg, in de wetenschap, en ja, ook bij ons.
De samenleving is sterk in beweging als het gaat om grenzen met betrekking tot persoonlijke omgangsvormen. Vooral als er sprake is van machtsverhoudingen. Dat hebben we te accepteren. Sterker: dat moeten we omarmen. Immers, een gevoel van onveiligheid hoort niet thuis in organisaties en ook niet in de topsport. Topsport gaat om persoonlijke groei, het verleggen van sportieve grenzen en resultaten boeken. Zonder ethische grenzen te overschrijden en op basis van fatsoenlijke omgangsvormen.
Waar het zwart-wit is, weet iedereen waar de grens ligt. In het grijze gebied is dat lastig. Daar hebben coach en sporter elkaar nodig om duidelijkheid te scheppen, met respect als uitgangspunt.
Ik vind dat stevige discussies, met excelleren als doel, onlosmakelijk bij topsport horen. We kunnen niet altijd dikke vrienden zijn, en van zoete broodjes bakken wordt niemand beter. Als je wilt excelleren dan moeten ook de lastigste onderwerpen besproken kunnen worden. Die discussies dienen wel binnen wederzijds afgesproken grenzen plaats te vinden. Confrontatie: ja. Gevoel van onveiligheid: nee. Dit geldt voor contact tussen coach en sporter, maar ook voor sporters onderling.
Ga het gesprek aan, zoek steun, spar met experts; doe iets met opgevangen signalen in je organisatie!
André Cats, technisch directeur NOC*NSF
In elke topsportsetting zullen we daarom constant de dialoog met elkaar hebben om te checken of we nog binnen die grenzen opereren. Ik constateer dat we dit al veel meer doen dan aan het begin van mijn eigen coachloopbaan. In veel topsportprogramma’s zijn er al afspraken over gemaakt en instrumentaria in gebruik genomen. Het bepalen en aangeven van grenzen krijgt veel meer aandacht bij het opleiden en begeleiden van talentvolle sporters, in bijvoorbeeld de TeamNL centra. Dat is een positieve ontwikkeling. We zijn op de goede weg.
Aanbevelingen, richtlijnen en opleidingsmodules zijn belangrijke bouwstenen. Daarnaast is simpelweg concreet beleid nodig om een verantwoord (top)sportklimaat vanzelfsprekend te maken. Kwaliteitscriteria, harde afspraken, investeringsvoorwaarden. We werken daar met de bonden hard aan; volgende maand komen we met een tussenstand over de stappen die al gezet zijn en die nog zullen volgen.
Maar hier en nu doe ik allereerst een persoonlijk appèl op al die mensen in de topsport die zich betrokken voelen bij dit thema. De coach die zich bij voorbaat beschuldigd voelt en verlamd raakt doordat hij of zij niet meer durft te vertrouwen op het eigen kompas. De sporter die zich realiseert dat een situatie echt niet in orde is (of was), de bondsdirecteur of werkgever die signalen te laat herkende.
Doe er iets mee. Ga het gesprek aan, met de betrokkene of een collega, zoek steun, spar met experts, stap naar de vertrouwenscontactpersoon in je organisatie of bel het Centrum Veilige Sport, doe – alsnog - iets met opgevangen signalen in je organisatie.
Het gaat om de toekomst van onze topsport. Dat is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het vraagt van iedereen leiderschap. En het vraagt om kwetsbaar durven zijn, reflecteren op eigen gedrag en op eerdere gesprekken. Er staat voor ons allemaal teveel op het spel. Het beroepsperspectief voor een nieuwe generatie coaches, een optimaal topsportklimaat voor sporters om te excelleren en onze collectieve trots op de Nederlandse topsport en TeamNL.
